کاتب چلبی
| کاتب چلبی کاتب چلبی مصطفی | |
|---|---|
| متولد | ذیقعده ۱۰۱۷ (قمری)فوریه ۱۶۰۹ (میلادی) قسطنطنیه |
| وفات | ۱۷ ذیحجه ۱۰۶۷ (قمری)۱۶۵۷ (میلادی) |
| ملیت | ترک |
| شهروندی | امپراتوری عثمانی |
| حرفه | تاریخنگار و جغرافیدان |
| آثار | کشف الظنون تقویم التواریخجهاننما |
| عنوان | حاجی خلیفه |
| دین | اسلام |
| مذهب | سنی |
| والدین | عبدالله |
حاجی خلیفه، با نام اصلی مصطفی بن عبدالله چلبی، و معروف به کاتب چلبی مورخ ترک مستعرب سده یازدهم و کاتب برجسته، در قسطنطنیه متولد شد. او علاوه بر شرکت در جنگها و نظارت بر دیوان محاسبات، آثار مهمی در تاریخ، جغرافیا و علوم مختلف تألیف کرد که از جمله آنها میتوان به فذلکه، جامع المتون، کشف الظنون و جهاننما اشاره کرد. این آثار شامل ترجمهها، تفسیرها و جمعآوری اطلاعات تاریخی و جغرافیایی بود و برخی از آنها به ترکی، فارسی و عربی نوشته شدهاند. حاجی خلیفه تا سال ۱۰۶۷ ه.ق زندگی کرد و آثارش در دورههای بعدی به چاپ رسید.
زندگی
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله چلبی، مشهور به حاجی خلیفه، مورخ برجسته ترک مستعرب سده یازدهم است که در ماه ذیقعده سال ۱۰۱۷ ه.ق در قسطنطنیه متولد شد. در ۱۴ سالگی به خدمت سلاحداری پدر خود مشغول شد و پس از آن در دیوان محاسبات آناطولی وارد شد و نظارت خراج را در بلاد روم عهدهدار شد. وی از سال ۱۰۳۳ تا ۱۰۴۵ ه.ق با سپاهیان ترک در سرحدات آناطولی حضور داشت و در چندین محاصره و جنگ مهم، از جمله محاصره بغداد و جنگهای اباظه پاشا شرکت کرد.[۱]
پس از درگذشت پدرش در سال ۱۰۳۵ ه. ق، حاجی خلیفه سمت نظارت دیوان سپاهیان سوار را به عهده گرفت و بار دیگر در جنگهای همدان و محاصره بغداد مشارکت داشت. او در زمستان سال ۱۰۴۳ ه.ق به زیارت کعبه رفت و از کتابخانههای بزرگ دیدن کرد. در سال ۱۰۵۵ ه.ق در جنگ اقریطش شرکت کرد و پس از سه سال با کمک طرفدارانش به منصب و لقب خلیفه منصوب شد و از آن زمان به حاجی خلیفه مشهور گردید. حاجی خلیفه تا زمان ابراهیم پاشاداماد زنده بود و در حدود پنجاه سالگی، در ۱۷ ذیحجه سال ۱۰۶۷ ه.ق درگذشت.[۲]
آثار
آثار او شامل فذلکه، حاشیه بر تفسیر بیضاوی، شرح محمدیه، جامع المتون، تقویم التواریخ، جهاننما، سُلَّم الوصول، تحفهٔ الاخیار، کشف الظنون، لوامع النور، ترجمهها و مجموعههای تاریخی و ادبی متنوع است. این آثار به ترتیب تاریخ تألیف شامل ترکیب تاریخ، جغرافیا، علوم و ترجمههای متون فارسی و عربی بود و برخی از آنها پس از مرگ او در استانبول و سایر مراکز به چاپ رسید.[۳]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «حاجی خلیفه». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- اسلامشناسان مسلمان سده ۱۷ (میلادی)
- افراد جنگهای ایران و عثمانی اهل عثمانی
- اقتصاددانان اهل ترکیه
- ترکهای عثمانی
- جستارنویسان اهل ترکیه
- جغرافیدانان اهل عثمانی
- حنفیها
- درگذشتگان ۱۰۶۷ (قمری)
- درگذشتگان ۱۶۵۷ (میلادی)
- رویدادنامهنویسان
- زادگان ۱۶۰۹ (میلادی)
- زندگینامهنویسان سده ۱۷ (میلادی)
- کتابشناسان
- ماتریدیه
- نویسندگان اهل استانبول