الگوی سوم زن مسلمان
الگوی سوم زن مسلمان در جمهوری اسلامی ایران، مفهومی است که ترکیبی از نقشهای خانوادگی و اجتماعی زنان را در بر میگیرد و بر اساس آموزههای اسلامی، زن را بهعنوان یک موجود مستقل، با هویتی انسانی و الهی معرفی میکند. این الگو بهویژه در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و سخنان سید علی خامنهای، رهبر وقت جمهوری اسلامی، مورد تأکید قرار گرفته است و زنان را بهعنوان محور خانواده و مؤثرترین نیروهای اجتماعی معرفی میکند.
در اندیشه سید علی خامنهای
مفهوم «الگوی سوم زن مسلمان» در گفتمان جمهوری اسلامی ایران الگویی میان تصویر سنتی و تصویر غربی از زن معرفی میشود. این الگو بر عفاف، استقلال، ایمان و حضور اجتماعی زنان مسلمان ایرانی تأکید دارد و پس از انقلاب ۱۳۵۷ بهعنوان رویکردی تازه در مباحث مربوط به جایگاه زن مطرح شد. در تاریخ اسلام، چهرههایی چون فاطمه الزهرا و زینب نمونههایی از نقش اجتماعی و رهبری فکری زنان معرفی شدهاند. برخی پژوهشگران بر این باورند که این شخصیتها در شکلدهی به الگوهای زن مسلمان در دورههای معاصر نقش مؤثر داشتهاند.[۱][۲] رهبران جمهوری اسلامی ایران این الگو را با شاخصههایی چون استقلال، ایمان، عفت و حجاب توضیح دادهاند.
استقلال؛ نه شرقی، نه غربی
در این چارچوب، استقلال زن مسلمان به معنای فاصله گرفتن از الگوهای شرقی و غربی تعریف شده است. این نگاه، زن را نه موجودی در حاشیه و منفعل، و نه ابزاری جنسی در خدمت سرمایهداری، بلکه بازیگری فعال در عرصههای اجتماعی و خانوادگی معرفی میکند.[۳][۴]
ایمان و عفت
ایمان و عفت از مهمترین ویژگیهای زن مسلمان در این گفتمان شمرده میشوند. بر اساس این رویکرد، زن میتواند با بهرهگیری از ویژگیهای زنانه و ترکیب آن با معنویت و پایبندی اخلاقی، نقش اجتماعی ویژهای ایفا کند.[۵] عفاف تنها به معنای پرهیز از بیبندوباری جنسی نیست، بلکه به معنای خویشتنداری در برابر گناه و ناپاکی در حوزههای مختلف دانسته میشود. در این چارچوب، عفت بهعنوان یکی از محورهای اصلی رشد معنوی زن معرفی شده است.[۶]
حجاب
حجاب در این گفتمان نماد هویت زن مسلمان ایرانی تلقی میشود. این ویژگی نشانهای از استقلال فرهنگی و هویتی زنان معرفی شده و در عین حال با مشارکت فعال آنان در عرصههای اجتماعی و سیاسی همراه دانسته میشود.[۷]
در متن و مرکز بودن
یکی دیگر از ویژگیهای این الگو، نقشآفرینی زنان در «متن و مرکز» تحولات اجتماعی معرفی میشود. بر اساس این دیدگاه، زنان نه در حاشیه بلکه در کانون تغییرات قرار دارند و در سه عرصه اصلی تعریف میشوند: رشد فردی، مدیریت خانواده و کنش اجتماعی.
منابع
- ↑ سید رضی، محمد (۱۳۹۲). الگوی سوم زن مسلمان. مجله تاریخ و فرهنگ، شماره ۲۳.
- ↑ نایینی میرزایی، سید رضا (۱۳۹۵). الگوی سوم زن مسلمان.
- ↑ بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم، ۱۳۸۴/۳/۲۵
- ↑ پیام به کنگره «هفت هزار زن شهید کشور»، ۱۳۹۱/۱۲/۱۶
- ↑ بیانات در جمعی از بانوان نخبه، ۱۳۹۱/۱/۳۰
- ↑ سخنرانی در دیدار جمعی از بانوان، مهر ۱۳۷۶
- ↑ سخنرانی در دیدار جمعی از مداحان، ۱۳۹۶/۱۲/۱۷