ابجد

ابجد، نظام عددی حروف در زبان عربی است که از دوران باستان رواج داشته است. بنابر روایتی اسلامی، گروهی از یهودیان با استناد به ارزش عددی حروف مقطعه قرآن، سعی در پیش‌بینی مدت نبوت پیامبر اسلام داشتند. این برداشت در قرآن به عنوان تفسیری نادرست از آیات متشابه تلقی شده است.

معنای اصطلاحی

ابجد، نام نخستین از هشت صورت حروف جمل و به‌صورت کلی، نام مجموعه این صور است. در نظام عددی ابجد، برای هر حرف از الف تا غین، عددی از ۱ تا ۱۰۰۰ اختصاص داده شده است. این نظام از دوران باستان در میان اقوام و فرهنگ‌های مختلف شناخته‌شده و مورد استفاده بوده است.

تاریخچه کاربرد

بنابر روایتی اسلامی، گروهی از یهودیان نجران، از جمله حیی بن اخطب و برادرش ابویاسر، نزد پیامبر اسلام رفتند و دربارهٔ آیات ابتدایی برخی سوره‌ها مانند «الم»، «المص»، «الر» و «المر» پرسش‌هایی مطرح کردند. آن‌ها با استفاده از ارزش عددی این حروف، طول دوره نبوت را محاسبه می‌کردند و آن را نشانه‌ای از محدودیت زمانی دین جدید می‌پنداشتند. در ادامه، یکی از آنان به امکان دلالت مجموعه این حروف بر مدت حکومت و نبوت پیامبر اسلام اشاره کرد. بنا به روایت منقول، آیه‌ای از قرآن دربارهٔ این گروه نازل شد که در آن، کسانی که در دلشان انحراف است، به دنبال آیات متشابه می‌روند و تأویلات نادرستی ارائه می‌دهند. در نتیجه، حروف مقطعه دارای تأویلاتی فراتر از آن چیزی‌اند که توسط این افراد برداشت شده است.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابجد». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.