بینه (حقوق)

بینه در لغت به معنای دلیل روشن است و در قرآن به نشانه‌های آشکار الهی اطلاق می‌شود. در فقه، بینه به شهادت شهود در نصاب لازم گفته می‌شود و بر اساس آن، آثار حقوقی بر واقع مترتب می‌گردد؛ در حالی‌که اقرار تنها شخص اقرارکننده را ملزم می‌سازد.

معنای اصطلاحی

بَیّنه در لغت به معنای دلیل روشن، حجت و برهان آشکار است. در قرآن این واژه برای نشانه‌های آشکار الهی به کار رفته است؛ مانند آیه‌ی «سل بنی‌اسرائیل کم آتیناهُم من آیةٍ بَیّنة» (بقره، 211) و «لقد أرسلنا رسلنا بالبینات...» (حدید، 25). در اصطلاح فقهی و حقوقی، «بینه» به شهادت شهود در حد نصاب شرعی گفته می‌شود. بر اساس حدیث «البینة علی المدعی و الیمین علی من أنکر»، ارائه‌ی بینه بر عهده‌ی مدعی است و سوگند بر عهده‌ی منکر. تفاوت بینه و اقرار در آن است که شارع، مفاد بینه را همانند واقع قرار داده و آثار حقوقی بر آن مترتب می‌کند. بنابراین اگر بر اساس بینه مالکیت شخصی بر خانه‌ای ثابت شود، می‌توان آن را خرید یا به رهن گذاشت. اما در اقرار، الزام تنها متوجه خود اقرارکننده است و دیگران ملزم به پذیرش آن نیستند. به عنوان نمونه، اگر مردی به همسری زنی اقرار کند ولی زن انکار نماید، آثار زوجیت تنها برای مرد ثابت می‌شود؛ اما در صورت اثبات زوجیت از طریق بینه و صدور حکم حاکم، زن نیز ملزم به تمام آثار زوجیت خواهد بود.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «بینه». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.