آلبویه: تفاوت میان نسخهها
ماه نقره ای (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
ماه نقره ای (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== آل بويه == | == آل بويه == | ||
'''آل بویه'''(۹۳۴ – ۱۰۵۵ م / ۳۱۳–۴۳۵ خ) دودمانی ایرانی و شیعهمذهب با اصلیت دیلمی در دوران پس از اسلام بودند که از میانهٔ سده چهارم هجری (دهم میلادی) تا میانهٔ سده پنجم هجری (دوازدهم میلادی) بر نواحی جنوبی و غربی ایران و نیز بر عراق حکومت میکردند. آنها از روستای آل بویه واقع در ارتفاعات املش استان گیلان به پا خاسته بودند و خود را از نوادگان ساسانیان میدانستند.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=ويكي پديا|نشانی=https://fa.wikipedia.org|عنوان=آل بویه}}</ref> | '''آل بویه'''(۹۳۴ – ۱۰۵۵ م / ۳۱۳–۴۳۵ خ) دودمانی ایرانی و شیعهمذهب با اصلیت [[دیلمی]] در دوران پس از اسلام بودند که از میانهٔ سده چهارم هجری (دهم میلادی) تا میانهٔ سده پنجم هجری (دوازدهم میلادی) بر نواحی جنوبی و غربی ایران و نیز بر عراق حکومت میکردند. آنها از روستای [[آل بویه]] واقع در ارتفاعات املش استان گیلان به پا خاسته بودند و خود را از نوادگان ساسانیان میدانستند.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=ويكي پديا|نشانی=https://fa.wikipedia.org|عنوان=آل بویه}}</ref> | ||
'''آل بویه''' یا '''بوئیان''' سلسلهای شیعه است که در سالهای ۳۲۲ تا ۴۴۸ق بر بخشهایی از ایران و عراق حکومت میکرد. بنیانگذار این سلسله علی بن بویه (درگذشت ۳۳۸ق) به حمایت برادرانش احمد و حسن بود. این سلسله به نام پدر آنان (بویه) نامگذاری شده است. در دوره حکومت این سلسله، مراسم عزاداری حسین بن علي در روز عاشورا و جشن ولایت علی بن ابيطالب امام اول شيعيان در عید غدیر به صورت رسمی و عمومی برگزار میشد. همچنین در این دوره حَی عَلی خَیرِ الْعَمَلْ در اذان گفته میشد و استفاده از مهر نماز و تسبیح تربت رایج گردید. حاکمان این سلسله نیز قبور امامان شیعه در عراق را بازسازی کردند و زیارت مرقد آنان، گسترش یافت. | '''آل بویه''' یا '''[[بوئیان]]''' سلسلهای شیعه است که در سالهای ۳۲۲ تا ۴۴۸ق بر بخشهایی از ایران و عراق حکومت میکرد. بنیانگذار این سلسله علی بن بویه (درگذشت ۳۳۸ق) به حمایت برادرانش احمد و حسن بود. این سلسله به نام پدر آنان (بویه) نامگذاری شده است. در دوره حکومت این سلسله، مراسم عزاداری حسین بن علي در روز [[عاشورا]] و جشن ولایت علی بن ابيطالب امام اول شيعيان در عید غدیر به صورت رسمی و عمومی برگزار میشد. همچنین در این دوره حَی عَلی خَیرِ الْعَمَلْ در اذان گفته میشد و استفاده از مهر نماز و تسبیح تربت رایج گردید. حاکمان این سلسله نیز قبور امامان شیعه در عراق را بازسازی کردند و زیارت مرقد آنان، گسترش یافت. | ||
برخی از محققان با استناد به منابع تاریخی و ارائه شواهدی این سلسه را شیعه دانستهاند. با این حال درباره اینکه اینان از ابتدا شیعه اثناعشری بوده یا از زیدیه به این مذهب گرویدهاند، نظرات مختلفی وجود دارد. رکنالدوله (حک:۳۲۳-۳۳۸ق)، معزالدوله (۳۲۵-۳۵۶ق) و عضدالدوله (۳۳۸-۳۷۲ق) از حاکمان مشهور این سلسله بودند. درباره آل بویه آثار مختلفی نوشته شده است. کتاب تجارب الاُمَم از ابنمسکویه (نوشته شده در قرن پنجم قمری) از منابع مهم درباره تاریخ این سلسله میدانند.<ref name=":0">{{یادکرد وب|وبگاه=ويكي شيعه|نشانی=https://fa.wikishia.net|عنوان=ال بويه}}</ref> | برخی از محققان با استناد به منابع تاریخی و ارائه شواهدی این سلسه را شیعه دانستهاند. با این حال درباره اینکه اینان از ابتدا شیعه اثناعشری بوده یا از زیدیه به این مذهب گرویدهاند، نظرات مختلفی وجود دارد. رکنالدوله (حک:۳۲۳-۳۳۸ق)، معزالدوله (۳۲۵-۳۵۶ق) و عضدالدوله (۳۳۸-۳۷۲ق) از حاکمان مشهور این سلسله بودند. درباره آل بویه آثار مختلفی نوشته شده است. کتاب تجارب الاُمَم از ابنمسکویه (نوشته شده در قرن پنجم قمری) از منابع مهم درباره تاریخ این سلسله میدانند.<ref name=":0">{{یادکرد وب|وبگاه=ويكي شيعه|نشانی=https://fa.wikishia.net|عنوان=ال بويه}}</ref> | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
برخی از حاکمان مشهور آل بویه عبارتاند از: | برخی از حاکمان مشهور آل بویه عبارتاند از: | ||
* علی بن بویه ملقب به عمادالدوله دیلمی فرزند ابوشجاع دیلمی و بنیانگذار حکومت آل بویه در فارس بود. | * [[علی بن بویه]] ملقب به عمادالدوله دیلمی فرزند ابوشجاع دیلمی و بنیانگذار حکومت آل بویه در فارس بود. | ||
* حسن بن بویه ملقب به رکنالدوله فرزند ابوشجاع دیلمی و حکمران منطقه جبال بود او برای گسترش قلمرو حکومت آل بویه در مناطق ری، جبال، طبرستان و گرگان جنگهای متعددی انجام داد. | * [[حسن بن بویه]] ملقب به رکنالدوله فرزند ابوشجاع دیلمی و حکمران منطقه جبال بود او برای گسترش قلمرو حکومت آل بویه در مناطق ری، جبال، طبرستان و گرگان جنگهای متعددی انجام داد. | ||
* احمد بن بویه ملقب به معزالدوله دیلمی برادر علی و حسن بن بویه بود که در سال ۳۳۴ق بغداد را فتح کرد. او به برپایی مراسم عزاداری در روز عاشورا و جشن عید غدیر در بغداد فرمان داد. | * [[احمد بن بویه]] ملقب به معزالدوله دیلمی برادر علی و حسن بن بویه بود که در سال ۳۳۴ق بغداد را فتح کرد. او به برپایی مراسم عزاداری در روز عاشورا و جشن عید غدیر در بغداد فرمان داد. | ||
* عضدالدوله دیلمی فرزند حسن بن بویه بود که پس از درگذشت عمویش عمادالدوله جانشین وی در فارس شد. او از قدرتمندترین امیران شیعی ایران بود که بر مناطق وسیعی از سرزمینهای اسلامی و ایران حکمرانی کرد. از جمله اقدامات وی، بازسازی خرابیهای بغداد احداث آبانبارهای بزرگ در فارس، ساخت بیمارستان عضدی در بغداد، بازسازی قبور امامان از جمله حرم کاظمین و حرم عسکریین و همچنین کشیدن حصار به دور شهر مدینه است<ref name=":0" /> | * عضدالدوله دیلمی فرزند حسن بن بویه بود که پس از درگذشت عمویش عمادالدوله جانشین وی در فارس شد. او از قدرتمندترین امیران شیعی ایران بود که بر مناطق وسیعی از سرزمینهای اسلامی و ایران حکمرانی کرد. از جمله اقدامات وی، بازسازی خرابیهای بغداد احداث آبانبارهای بزرگ در فارس، ساخت بیمارستان عضدی در بغداد، بازسازی قبور امامان از جمله حرم کاظمین و حرم عسکریین و همچنین کشیدن حصار به دور شهر مدینه است<ref name=":0" /> | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
== زوال و سقوط آل بویه == | == زوال و سقوط آل بویه == | ||
حکومت آل بویه در نهایت با قدرت گرفتن سلجوقیان رو به زوال نهاد. در سال 447 هجری قمری، طغرل بیگ سلجوقی وارد بغداد شد و حکومت آل بویه را به پایان رساند. این واقعه نقطه پایانی بر 127 سال حکومت آل بویه در عراق بود. با این حال، شاخه فارس آل بویه تا سال 454 هجری قمری به حیات خود ادامه داد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://tarikh.inoor.ir|عنوان=حكومت ال بويه|وبگاه=پايگاه جامع تاريخ}}</ref> | حکومت آل بویه در نهایت با قدرت گرفتن سلجوقیان رو به زوال نهاد. در سال 447 هجری قمری، [[طغرل بیک|طغرل بیگ]] سلجوقی وارد بغداد شد و حکومت آل بویه را به پایان رساند. این واقعه نقطه پایانی بر 127 سال حکومت آل بویه در عراق بود. با این حال، شاخه فارس آل بویه تا سال 454 هجری قمری به حیات خود ادامه داد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://tarikh.inoor.ir|عنوان=حكومت ال بويه|وبگاه=پايگاه جامع تاريخ}}</ref> | ||
{{شاهان بوییان}} | {{شاهان بوییان}} | ||
نسخهٔ ۲۱ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۳:۰۷
آل بويه
آل بویه(۹۳۴ – ۱۰۵۵ م / ۳۱۳–۴۳۵ خ) دودمانی ایرانی و شیعهمذهب با اصلیت دیلمی در دوران پس از اسلام بودند که از میانهٔ سده چهارم هجری (دهم میلادی) تا میانهٔ سده پنجم هجری (دوازدهم میلادی) بر نواحی جنوبی و غربی ایران و نیز بر عراق حکومت میکردند. آنها از روستای آل بویه واقع در ارتفاعات املش استان گیلان به پا خاسته بودند و خود را از نوادگان ساسانیان میدانستند.[۱]
آل بویه یا بوئیان سلسلهای شیعه است که در سالهای ۳۲۲ تا ۴۴۸ق بر بخشهایی از ایران و عراق حکومت میکرد. بنیانگذار این سلسله علی بن بویه (درگذشت ۳۳۸ق) به حمایت برادرانش احمد و حسن بود. این سلسله به نام پدر آنان (بویه) نامگذاری شده است. در دوره حکومت این سلسله، مراسم عزاداری حسین بن علي در روز عاشورا و جشن ولایت علی بن ابيطالب امام اول شيعيان در عید غدیر به صورت رسمی و عمومی برگزار میشد. همچنین در این دوره حَی عَلی خَیرِ الْعَمَلْ در اذان گفته میشد و استفاده از مهر نماز و تسبیح تربت رایج گردید. حاکمان این سلسله نیز قبور امامان شیعه در عراق را بازسازی کردند و زیارت مرقد آنان، گسترش یافت.
برخی از محققان با استناد به منابع تاریخی و ارائه شواهدی این سلسه را شیعه دانستهاند. با این حال درباره اینکه اینان از ابتدا شیعه اثناعشری بوده یا از زیدیه به این مذهب گرویدهاند، نظرات مختلفی وجود دارد. رکنالدوله (حک:۳۲۳-۳۳۸ق)، معزالدوله (۳۲۵-۳۵۶ق) و عضدالدوله (۳۳۸-۳۷۲ق) از حاکمان مشهور این سلسله بودند. درباره آل بویه آثار مختلفی نوشته شده است. کتاب تجارب الاُمَم از ابنمسکویه (نوشته شده در قرن پنجم قمری) از منابع مهم درباره تاریخ این سلسله میدانند.[۲]
تاريخچه
آل بویه نام خود را از «بویه» گرفتند که پدر بنیادگذاراناین سلسله بود. جد ایشان ابو شجاع بویه پسر فناخسرو(پناهخسرو) نام داشت که نسبتخود را به «مهرنرسى» وزیربهرام گور مىرسانید. بویه از طائفه شرزیل آوند از اهالى قریهکیاکلیش در دیلمان بود و با گمنامى و تنگدستى زندگى مىکرد وروزى او از صید ماهى بود، سپس شخصیتى یافته به خدمتیکى ازهموطنان خود به نام «ماکان کاکى» سردار امیر نصر ساسانىدرآمد و پس از مرگ وى در سپاه «مردآویج زیارى» که از مردمگیلان بود، داخل شد.
وى سه پسر داشت که بعدها هر سه به سلطنت رسیدند. پسر بزرگ علىنام داشت که بعدا به موسوم«عمادالدوله» »هلو گردید و پسردوم حسن «رکن الدوله» و سومى احمد «معزالدوله» نامیدهشدند. این سه پسر، پس از تحمل شدائد و تلاش فراوانى که به کاربردند، به پیشرفت فوقالعادهاى نائل شدند. به گفته ابن ابىالحدید، چنان سلطنتى تشکیل دادند که در شکوه و عظمت، ضربالمثل بود . سلطنت ال بویه به خصوص در زمان عضدالدوله به اوج قدرترسید و از آن پس، روى به انحطاط نهاد. آغاز آن از ماه ذیقعدهسال 321ه و پایان آن بنا بر احتمال قوى سال 448 بود. سلطنتآنان 120 سال ادامه داشت و 17 تن از این خاندان به حکومترسیدند ..[۳]
حاكمان
برخی از حاکمان مشهور آل بویه عبارتاند از:
- علی بن بویه ملقب به عمادالدوله دیلمی فرزند ابوشجاع دیلمی و بنیانگذار حکومت آل بویه در فارس بود.
- حسن بن بویه ملقب به رکنالدوله فرزند ابوشجاع دیلمی و حکمران منطقه جبال بود او برای گسترش قلمرو حکومت آل بویه در مناطق ری، جبال، طبرستان و گرگان جنگهای متعددی انجام داد.
- احمد بن بویه ملقب به معزالدوله دیلمی برادر علی و حسن بن بویه بود که در سال ۳۳۴ق بغداد را فتح کرد. او به برپایی مراسم عزاداری در روز عاشورا و جشن عید غدیر در بغداد فرمان داد.
- عضدالدوله دیلمی فرزند حسن بن بویه بود که پس از درگذشت عمویش عمادالدوله جانشین وی در فارس شد. او از قدرتمندترین امیران شیعی ایران بود که بر مناطق وسیعی از سرزمینهای اسلامی و ایران حکمرانی کرد. از جمله اقدامات وی، بازسازی خرابیهای بغداد احداث آبانبارهای بزرگ در فارس، ساخت بیمارستان عضدی در بغداد، بازسازی قبور امامان از جمله حرم کاظمین و حرم عسکریین و همچنین کشیدن حصار به دور شهر مدینه است[۲]
اوضاع اجتماعی و فرهنگی ایران در دورۀ آل بویه
دورۀ آل بویه دورۀ درخشش علمی و فرهنگی ایران و جهان اسلام است. این خاندان شیعی ایرانی نقش مهمی در حفظ و گسترش میراث حدیثی، فقهی و کلامی شیعه در ایران و عراق ایفا کردند و به تحکیم پایهها و مبانی تشیع امامیه و ترویج آن پرداختند. دانشمندان، متکلمین، محدثین، فقیهان و مفسرین بزرگی چون شیخ صدوق، شیخ طوسی، شیخ مفید، سید رضی و.... تربیت یافتند و با تشکیل جلسات مناظره به شبهات کلامی و فقهی پاسخ دادند.
آل بویه به تأسیس مراکز علمی و کتابخانهها و بنای بیمارستانهای به ویژه در شیراز و بغداد پراختند و برای تسلط بیشتر بر اوضاع قلمرو خلافت و ترویج تشیع، اقدامات اجتماعی و فرهنگی در خور توجهی انجام دادند.
در زمان آل بویه قبور ائمه شیعه مورد توجه قرار گرفت. مشاهد کاظمین، کربلا و نجف را بازسازی کردند و برای ترویج سنت زیارت به اهدای نذورات، موقوفات و ایجاد تسهیلات برای زائرین پرداختند.[۴]
زوال و سقوط آل بویه
حکومت آل بویه در نهایت با قدرت گرفتن سلجوقیان رو به زوال نهاد. در سال 447 هجری قمری، طغرل بیگ سلجوقی وارد بغداد شد و حکومت آل بویه را به پایان رساند. این واقعه نقطه پایانی بر 127 سال حکومت آل بویه در عراق بود. با این حال، شاخه فارس آل بویه تا سال 454 هجری قمری به حیات خود ادامه داد.[۵]
منابع
سايت
سايت ويكي پدياhttps://fa.wikipedia.org
سايت ويكي شيعه https://fa.wikishia.net
پايگاه جامع تاريخ https://tarikh.inoor.ir
سايت دانشنامه اسلاميhttps://wiki.ahlolbait.com
مقاله
الهامي، داوود (۱۳۷۹). ماهنامه مكتب اسلام، ویراستار. «آل بویه نخستین سلسله قدرتمند شیعه» (۴).