Mekail:کاربر/صفحه تمرین ۳

شجاعت یکی از برجسته‌ترین فضایل اخلاقی در انسان است که در قرآن و روایات بر آن تأکید فراوان شده و از ویژگی‌های مؤمنان راستین دانسته شده است. قرآن کریم در آیات گوناگون، شجاعت را در کنار ایمان، استقامت و جهاد در راه خدا قرار داده و آن را از صفات محبوب نزد پروردگار شمرده است.

### معنای شجاعت

شجاعت در لغت به معنای قوت قلب و پایداری در برابر خطر، ترس و سختی است. در اخلاق اسلامی، شجاعت حالتی نفسانی است که انسان را در مسیر حق، عقل و ایمان استوار می‌دارد. برخلاف تصور رایج، شجاعت حدّ میانه‌ای میان تهوّر و جبن نیست، بلکه خودِ قوت قلب است و افراط و تفریط در آن معنا ندارد؛ زیرا تهوّر (بی‌احتیاطی نابخردانه) عملی ناپسند و جبن (ترس افراطی) نشانه ضعف نفس است و هیچ‌کدام از جنس شجاعت نیستند.

### مراتب شجاعت

شجاعت دارای مراتب و درجات گوناگون است که هر مرتبه نسبت به دیگری برتر یا ضعیف‌تر است:

1. **غلبه بر دشمن در میدان نبرد و رقابت‌های مشروع**  

   در این مرتبه، انسان توانایی ایستادگی در برابر دشمنان بیرونی و مقابله با فشارها و تهدیدها را دارد. قرآن این مرتبه را با مفاهیمی چون قدرت، علم و پایداری بیان کرده است: «خدا او را بر شما برگزید و در دانش و توانایی برتری بخشید» (بقره، 247).

2. **چیرگی بر نفس امّاره و هوس‌های درونی**  

   مرتبه‌ای والاتر از مبارزه بیرونی است. پیامبر اسلام فرمود: «شجاع‌ترین مردم کسی است که بر هوای نفس خود چیره گردد.» این گونه پیکار «جهاد اکبر» نامیده شده است، زیرا انسان در برابر دشمن درونی خود ایستادگی می‌کند.

3. **ایستادگی در برابر دشواری‌های زندگی**  

   در این مرحله، انسان با مشکلات، آزمایش‌ها و دگرگونی‌های دنیا روبه‌رو می‌شود و با صبر و اعتماد به خدا مسیر حق را ادامه می‌دهد. قرآن آزمون‌های الهی را وسیله شناخت راست‌گویان از دروغ‌گویان می‌داند: «آیا مردم پنداشتند که چون گفتند ایمان آوردیم، رها می‌شوند و آزمایش نمی‌شوند؟» (عنکبوت، 2-3).

4. **غلبه بر صفات ناپسند و تزکیه نفس**  

   بلندترین مرتبه شجاعت، مبارزه با رذایل درونی و تلاش برای پاک‌سازی جان از خشم، حسد، خودخواهی و دیگر صفات ناپسند است. قرآن در سوره شمس رستگاری را در تزکیه نفس می‌داند: «هر که نفس خود را پاکیزه سازد، رستگار است» (شمس، 9).

### نتایج و آثار شجاعت