سوره حج

سورهٔ قرآن

حج
دسته‌بندی	مدنی
اطلاعات آماری
شمارهٔ نزول	۱۰۴
جزء	۱۷
شمار آیه‌ها	۷۸
شمار واژه‌ها	۱۲۸۲
شمار حرف‌ها	۵۳۱۵
متن سوره
ترجمهٔ فارسی
انبیاء انبیاء	مؤمنون مؤمنون

سوره حج بیست و دومین سوره قرآن که دارای ۷۸ آیه، ۱۲۹۱ یا ۱۲۸۲ کلمه و ۵۰۷۰ یا ۵۳۱۵ حرف است. این سوره از نظر ترتیب نزول سوره‌ها، یکصد و سومین سوره قرآن محسوب می‌شود که بنابه نقل مشهور، نزول آن پیش از سوره منافقون و پس از سوره نور بوده است. هرچند در ترتیب مصحف کنونی در میان سوره‌های انبیاء و مؤمنون قرار دارد. در مکی یا مدنی بودن آن میان مفسران اختلاف هست و برخی کل سوره را مکی و گروهی تمام آیات آن رامدنی دانسته‌اند. از نظر کمیت، از سوره‌های مثانی و شامل نیم جزء قرآن است و از سوره‌های سجده‌دار قرآن به‌شمار می‌آید که تلاوت آیه ۷۷ آن موجب سجده مستحب می‌شود. همچنین دارای دو یا سه آیه منسوخ است. براساس آنچه که در دانشنامه جهان اسلام گزارش شده، برخی از نقل‌ها تعداد آیات منسوخ سوره را پنج آیه گفته‌اند؛ اما در ادامه نویسنده این سخن را صحیح ندانسته است.

نام

منابع اسلامی نام سوره را «حج» گزارش کرده‌اند. «حج» به معنای قصد و آهنگ نام یکی از عبادات در اسلام است. دلیل نام‌گذاری و شهرت سوره به حج، امر خدا به ابراهیم و بنابه قولی پیامبر اسلام، برای دعوت عمومی مردم به حج بوده که در آیه ۲۷ سوره ذکر شده و سپس بیان برخی از مناسک و احکام آن در آیات ۲۷ تا ۳۵ است.

شأن و محل نزول

به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، درباره محل نزولش اختلاف است و برخی آن را مکی و گروهی مدنی دانسته‌اند. گفته شده آیات ۵۲ تا ۵۵ سوره در بین مکه و مدینه نازل شده است و گروهی از مفسران نیز بر این عقیده‌اند که آیات سوره حج ترکیبی از مکی و مدنی می‌باشد. اما با توجه به معیارهای مکی و مدنی بودن، می‌توان گفت این سوره از جنبه‌هایی شبیه سوره‌های مدنی قرآن است. دلیل این سخن نیز آمدن دستور به انجام حج و بیان بعضی از مناسک آن و دستور جهاد در این سوره است.

پانویس

منابع

• صادقیان هرات، محمد (۱۳۹۳). «حج». دانشنامه جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
• مطیع، مهدی (۱۳۹۸). «حج». دانشنامه بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۹۰). «سوره حج». فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.