حیله شرعی: تفاوت میان نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
(+ رده:اصطلاحات فقهی (هاتکت)) |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حیله شرعی''' به معنای حفظ ظواهر قوانین شرعی است در صورتی که روح قوانین موجود نباشد. | |||
== معنای لغوی == | |||
حیله از ریشه «حول» گرفته شده که به معنای تدبیر ماهرانه امور<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الإفصاح | حیله از ریشه «حول» گرفته شده که به معنای تدبیر ماهرانه امور<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الإفصاح فی فقه اللغة|تاریخ=۱۴۱۰|نام=حسین یوسف|نام خانوادگی=موسی|ناشر=مکتب الاعلام الاسلامی|جلد=۱|صفحه=۱۴۱|مکان=قم}}</ref> و بهکارگرفتن فکر برای رسیدن به مقصود،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی|تاریخ=۱۴۱۴|نام=احمد بن محمد|نام خانوادگی=فیومی|ناشر=موسسه دار الهجرة|جلد=۱|صفحه=۱۵۷|مکان=قم}}</ref> مهارت، نیکاندیشی و قدرت تصرّف در کارها بهکار رفته است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=القاموس المحیط|تاریخ=۱۴۱۵|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=فیروزآبادی|ناشر=دار الکتب العلمیة|جلد=۱|صفحه=۴۹۷|مکان=بیروت}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ ابجدی|تاریخ=۱۳۷۵|نام=فواد افرام|نام خانوادگی=بستانی|ناشر=اسلامی|صفحه=۳۵۰|مکان=تهران}}</ref> [[راغب اصفهانی]]، اصل آن را به معنای دگرگونی و جدا شدن از غیر تعریف کرده است و حیله را بهکارگیری راههای پنهانی یا چارهجویی نهانی برای رسیدن به حالت یا چیزی میداند که در انسان حاصل میشود، وی استعمال این واژه را غالباً در امور منفی میداند؛ هرچند گاهی به عنوان راه حکیمانه نیز به کار برده میشود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مفردات ألفاظ القرآن|تاریخ=۱۴۱۲|نام=حسین بن محمد|نام خانوادگی=راغب اصفهانی|ناشر=دار القلم|صفحه=۳۴۰|مکان=بیروت}}</ref> | ||
== معنای اصطلاحی == | |||
مکارم | [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، حیلههای شرعی را همان حفظ ظواهر قوانین شرعی دانسته است هرچند که روح قوانین موجود نباشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بررسی طرق فرار از ربا|تاریخ=۱۳۸۵|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|ناشر=مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام)|صفحه=۱۴|مکان=قم}}</ref> | ||
== حیلههای شرعی در ربا == | == حیلههای شرعی در ربا == | ||
=== حیلههای شرعی در [[ربای معاوضی]] === | |||
نخستین راهی که برخی از فقهای امامیه برای تخلص از [[ربا]]<nowiki/>ی معاوضی ارائه کردهاند، ضمیمه کردن کالایی غیر از جنسِ [[عوضین]] است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام|تاریخ=۱۴۱۰|نام=حسن بن یوسف|نام خانوادگی=حلی|ناشر=اسماعیلیان|جلد=۲|صفحه=۵۵۳|مکان=قم}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=منهاج الصالحین|تاریخ=۱۳۹۴|نام=محسن|نام خانوادگی=حکیم|ناشر=دار الرسالة|صفحه=۱۰۵|مکان=قم}}</ref> پیرامون ضم ضمیمه برای تخلص از ربا، دیدگاههای متفاوتی وجود دارد: از نظر [[سید علی سیستانی|سیستانی]] درصورتیکه ضمیمه در مقابل زیادی قرار گیرد، مشروع خواهد بود<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=منهاج الصالحین|تاریخ=۱۴۱۵|نام=علی|نام خانوادگی=سیستانی|ناشر=مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی|جلد=۲|صفحه=۷۴|مکان=قم}}</ref>؛ مکارم شیرازی صحت این حیله را مشروط به عقلائی بودن ضمیمه دانسته است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بررسی طرق فرار از ربا|تاریخ=۱۳۸۵|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|ناشر=مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام)|صفحه=۱۰|مکان=قم}}</ref> و [[موسوی خمینی]] ضم ضمیمه را تنها در صورت تساوی عوضین از جهت قیمت، صحیح دانسته است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=البیع|تاریخ=۱۳۹۲|نام=روحالله|نام خانوادگی=موسوی خمینی|ناشر=مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الموسوی خمینی (قدس سره)|جلد=۱|صفحه=۵۷۲|مکان=تهران}}</ref> | |||
== | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | |||
[[رده:اصطلاحات فقهی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۴۷
حیله شرعی به معنای حفظ ظواهر قوانین شرعی است در صورتی که روح قوانین موجود نباشد.
معنای لغوی
حیله از ریشه «حول» گرفته شده که به معنای تدبیر ماهرانه امور[۱] و بهکارگرفتن فکر برای رسیدن به مقصود،[۲] مهارت، نیکاندیشی و قدرت تصرّف در کارها بهکار رفته است.[۳][۴] راغب اصفهانی، اصل آن را به معنای دگرگونی و جدا شدن از غیر تعریف کرده است و حیله را بهکارگیری راههای پنهانی یا چارهجویی نهانی برای رسیدن به حالت یا چیزی میداند که در انسان حاصل میشود، وی استعمال این واژه را غالباً در امور منفی میداند؛ هرچند گاهی به عنوان راه حکیمانه نیز به کار برده میشود.[۵]
معنای اصطلاحی
مکارم شیرازی، حیلههای شرعی را همان حفظ ظواهر قوانین شرعی دانسته است هرچند که روح قوانین موجود نباشد.[۶]
حیلههای شرعی در ربا
حیلههای شرعی در ربای معاوضی
نخستین راهی که برخی از فقهای امامیه برای تخلص از ربای معاوضی ارائه کردهاند، ضمیمه کردن کالایی غیر از جنسِ عوضین است[۷][۸] پیرامون ضم ضمیمه برای تخلص از ربا، دیدگاههای متفاوتی وجود دارد: از نظر سیستانی درصورتیکه ضمیمه در مقابل زیادی قرار گیرد، مشروع خواهد بود[۹]؛ مکارم شیرازی صحت این حیله را مشروط به عقلائی بودن ضمیمه دانسته است[۱۰] و موسوی خمینی ضم ضمیمه را تنها در صورت تساوی عوضین از جهت قیمت، صحیح دانسته است.[۱۱]
منابع
- ↑ موسی، حسین یوسف (۱۴۱۰). الإفصاح فی فقه اللغة. ج. ۱. قم: مکتب الاعلام الاسلامی. ص. ۱۴۱.
- ↑ فیومی، احمد بن محمد (۱۴۱۴). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. ج. ۱. قم: موسسه دار الهجرة. ص. ۱۵۷.
- ↑ فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (۱۴۱۵). القاموس المحیط. ج. ۱. بیروت: دار الکتب العلمیة. ص. ۴۹۷.
- ↑ بستانی، فواد افرام (۱۳۷۵). فرهنگ ابجدی. تهران: اسلامی. ص. ۳۵۰.
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار القلم. ص. ۳۴۰.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۸۵). بررسی طرق فرار از ربا. قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام). ص. ۱۴.
- ↑ حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۰). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام. ج. ۲. قم: اسماعیلیان. ص. ۵۵۳.
- ↑ حکیم، محسن (۱۳۹۴). منهاج الصالحین. قم: دار الرسالة. ص. ۱۰۵.
- ↑ سیستانی، علی (۱۴۱۵). منهاج الصالحین. ج. ۲. قم: مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی. ص. ۷۴.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۸۵). بررسی طرق فرار از ربا. قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام). ص. ۱۰.
- ↑ موسوی خمینی، روحالله (۱۳۹۲). البیع. ج. ۱. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الموسوی خمینی (قدس سره). ص. ۵۷۲.