جعل حدیث: تفاوت میان نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جز (Shahroudi صفحهٔ جعل حدیث را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به پیشنویس:جعل حدیث منتقل کرد: مقاله ناقص) |
Zhidary1358 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
جعل [[حدیث اصطلاحی در فرهنگ اسلامی و علوم دینی است که بیانگر سخنان نقل شده از زبان پیامبراسلام وامامان شیعه که حاکی از رفتار و سلوک ایشان می باشد|حدیث]]، که در اصطلاح [[علم الحدیث علمی است که با آن، اقوال و افعال و تقریرهای پیغمبر(ص) و ائمه(ع) شناخته میشو|علم الحدیث]] به آن "[[ساختن حدیث|وضع حدیث]]" نیز گفته میشود، عبارت است از ساختن احادیثی جعلی و نسبت دادن آنها به [[محمد بن عبدالله، پیامبر اسلام و در اعتقاد مسلمانان، آخرین و برترین فرستادهی خدا و از پیامبران اولوالعزم است|پیامبر اسلام]] [[امامان شیعه عنوان مشهوری در میان شیعیان است که به دوازده تن از پیشوایان و جانشینان پس از پیامبر اسلام اطلاق می شود|امامان شیعه]] این عمل، که با اهداف گوناگون مانند تحریف معارف اسلامی، ترویج اغراض سیاسی یا فرقهای، یا کسب منافع شخصی و در اثر عوامل مختلف مانند [[تعصبات «تعصّب» ناروا و «وابستگی غیرمنطقی به چیزی»، یکی از صفات رذیله است که انسان را از درک حق و برتری دادن آن بر باطل، باز می دارد|تعصبات]] مذهبی، انحرافات عقیدتی، تقرب به حاکمان جور، [[«غُلُوّ» در لغت به معنای افراط و تجاوز از حدّ و اندازه در هر چیز است|غلوّ]] در مذهب و عقاید، و کسب مال یا مقام، دست به تحریف حقایق و جعل احادیث میزدند و از جمله آسیبهای جدی در تاریخ حدیث به شمار میرود. | |||
== '''پیشینه جعل حدیث''' == | |||
براساس روایت منسوب به [[علی بن ابیطالب ملقب به امیرالمؤمنین، امام اول شیعیان، پسر عمو و داماد محمد پیامبراسلام است|علی ابن ابی طالب]] جعل حدیث در عهد پیامبر اسلام شروع شد و ایشان در این مورد هشدار دادند. علی بن ابی طالب نیز به این موضوع اشاره کرده و پیشبینی کردند که پس از پیامبر اسلام گسترش مییابد. حدیثی با مضمون هشدار پیامبر اسلام در مورد دروغ بستن به ایشان، هم در منابع [[شیعه در اصل لغت به معناى پیرو مىباشد، به کسانى گفته مىشود که جانشینی پیامبر اسلام را حق اختصاصى اهل بیت پیامبر مىدانند|شیعه]] و هم [[اهل سنت یکی از دو فرقه بزرگ اسلامی که اکثریت مسلمانان را در بر میگیرد و معتقدند که پیامبر اسلام، پس از خود جانشینی تعیین ننموده است|اهل سنت]] نقل شده است، به مردم هشدار داد که نسبتدهندگان دروغ به او بسیار شدهاند و بدانند که جایگاهشان دوزخ خواهد بود: «قَدْ کثُرَتْ عَلَی الْکذَابَةُ فَمَنْ کذِبَ عَلَیّ مُتِعَمِّداً فَلْیتَبَوَّأَ مَقْعَدَه مِنَ النّارِ».اما شیعه کل حدیث را با اشاره به آغاز جعل در زمان پیامبر اسلام و اوج گسترش آن را به دوره حکومت معاویه بن ابوسفیان برمی گردانند<ref>دانش نامه اسلامی،مقاله جعل حدیث،شماره48247</ref>. | |||
=== '''روشهای جعل حدیث''' === | |||
جاعلان حدیث برای رسیدن به اهداف خود از روشهای گوناگونی استفاده میکردند که مهمترین آنها عبارتند از: | جاعلان حدیث برای رسیدن به اهداف خود از روشهای گوناگونی استفاده میکردند که مهمترین آنها عبارتند از: | ||
# '''ایجاد حدیث جدید (إنشاء الحدیث) | # '''ایجاد حدیث جدید (إنشاء الحدیث):''' در این روش، جاعل حدیث با تکیه بر دانش زبانی و ادبی خود، متنی را به عنوان حدیث میسازد و آن را به پیامبر اسلام یا [[امامان شیعه عنوان مشهوری در میان شیعیان است که به دوازده تن از پیشوایان و جانشینان پس از پیامبر اسلام اطلاق می شود، که اهل بیت مینامند|امامان شیعه]] نسبت میدهد. این احادیث معمولاً با مضامین جذاب و پرطرفدار یا با اهداف خاص سیاسی و اجتماعی ساخته میشدند. | ||
# '''تغییر در حدیث موجود (تغییر متن الحدیث):''' در این روش، جاعل حدیث با دستکاری در متن یک حدیث صحیح، آن را به گونهای تغییر میدهد که با اهداف و نیات او سازگار باشد. این تغییر میتواند شامل افزودن، کاستن یا جایگزینی کلمات و عبارات باشد. | # '''تغییر در حدیث موجود (تغییر متن الحدیث):''' در این روش، جاعل حدیث با دستکاری در متن یک حدیث صحیح، آن را به گونهای تغییر میدهد که با اهداف و نیات او سازگار باشد. این تغییر میتواند شامل افزودن، کاستن یا جایگزینی کلمات و عبارات باشد. | ||
# '''تغییر در سند حدیث (تغییر الإسناد):''' در این روش، جاعل حدیث با تغییر در زنجیره راویان یک حدیث، آن را به فرد یا گروهی نسبت میدهد که مورد اعتماد او هستند یا از نظر سیاسی و اجتماعی دارای نفوذ هستند<ref> | # '''تغییر در سند حدیث (تغییر الإسناد):''' در این روش، جاعل حدیث با تغییر در زنجیره راویان یک حدیث، آن را به فرد یا گروهی نسبت میدهد که مورد اعتماد او هستند یا از نظر سیاسی و اجتماعی دارای نفوذ هستند<ref>ویکی شیعه، مقاله جعل حدیث</ref> | ||
== '''اقسام جاعلان حدیث | == '''اقسام جاعلان حدیث''' == | ||
=== '''اقسام جاعلان حدیث به نقل از [[عبدالرحمان بن جوزی جدّ مادری «سبط ابن جوزی»، متکلم، مورخ، محدث و فقیه حنبلی در قرن ششم هجری است|عبدالرحمان بن جوزی]] چنین نقل شده است:''' === | |||
# '''دسته اول:''' کسانی که به اشتباه حدیثی را نقل میکردند و پس از آگاهی از اشتباه خود، از تصحیح آن خودداری میکردند. این افراد از ترس رسوایی و نسبت داده شدن خطا به آنها، بر اشتباه خود پافشاری میکردند. | # '''دسته اول:''' کسانی که به اشتباه حدیثی را نقل میکردند و پس از آگاهی از اشتباه خود، از تصحیح آن خودداری میکردند. این افراد از ترس رسوایی و نسبت داده شدن خطا به آنها، بر اشتباه خود پافشاری میکردند. | ||
# '''دسته دوم:''' کسانی که از راویان دروغپرداز و ضعیف روایت نقل میکردند، در حالی که از این ویژگی آنها آگاه بودند. این افراد با تدلیس در نام راویان، سعی در پنهان کردن ضعف روایت داشتند و گناه جعل حدیث متوجه آنها بود. | # '''دسته دوم:''' کسانی که از راویان دروغپرداز و ضعیف روایت نقل میکردند، در حالی که از این ویژگی آنها آگاه بودند. این افراد با تدلیس در نام راویان، سعی در پنهان کردن ضعف روایت داشتند و گناه جعل حدیث متوجه آنها بود. | ||
# '''دسته سوم:''' گروهی که آگاهانه و از روی اراده به جعل حدیث میپرداختند. این دسته شامل افراد مختلفی بود: | # '''دسته سوم:''' گروهی که آگاهانه و از روی اراده به جعل حدیث میپرداختند. این دسته شامل افراد مختلفی بود: | ||
* ''' | * '''زنادقه:''' کسانی که به منظور ایجاد فساد در شریعت، القای شبهه در قلوب مؤمنین و بازیچه قرار دادن دین به جعل حدیث دست میزدند. [[ابن ابیالعوجاءزندیق معروف عصر صادق از امامان شیعه در قرن دوم قمری که با علم کلام آشنا بود و در تبلیغ عقاید کفرآمیزش بسیار کوشش میکرد.|ابن ابیالعوجاء]] نمونهای از این افراد است که به تنهایی چهار هزار حدیث جعل کرده است. | ||
* '''گروههای متعصب جاهلی:''' کسانی که در راستای یاری مذهب و مرام خویش به جعل حدیث میپرداختند و این کار را جایز میشمردند. | * '''گروههای متعصب جاهلی:''' کسانی که در راستای یاری مذهب و مرام خویش به جعل حدیث میپرداختند و این کار را جایز میشمردند. | ||
* '''صوفیان زاهدمآب:''' کسانی که احادیثی در نوید و بیم خلق میساختند تا به پندار خویش مردم را بر انجام نیکوکاری و وانهادن بدکاری برانگیزند. این افراد با این عمل، شریعت را ناقص میدانستند و سعی در تکمیل آن داشتند. | * '''صوفیان زاهدمآب:''' کسانی که احادیثی در نوید و بیم خلق میساختند تا به پندار خویش مردم را بر انجام نیکوکاری و وانهادن بدکاری برانگیزند. این افراد با این عمل، شریعت را ناقص میدانستند و سعی در تکمیل آن داشتند. | ||
'''کسانی که جعل سند برای هر کلام نیکو را جایز میشمردند:''' این افراد با این توجیه، به جعل حدیث میپرداختند. <ref> | '''کسانی که جعل سند برای هر کلام نیکو را جایز میشمردند:''' این افراد با این توجیه، به جعل حدیث میپرداختند.<ref>دانش نامه اسلامی،مقاله جعل حدیث،شماره48247</ref> | ||
== '''منابع''' == | == '''منابع''' == | ||
<references /> | <references /> | ||
نسخهٔ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۲۲
جعل حدیث، که در اصطلاح علم الحدیث به آن "وضع حدیث" نیز گفته میشود، عبارت است از ساختن احادیثی جعلی و نسبت دادن آنها به پیامبر اسلام امامان شیعه این عمل، که با اهداف گوناگون مانند تحریف معارف اسلامی، ترویج اغراض سیاسی یا فرقهای، یا کسب منافع شخصی و در اثر عوامل مختلف مانند تعصبات مذهبی، انحرافات عقیدتی، تقرب به حاکمان جور، غلوّ در مذهب و عقاید، و کسب مال یا مقام، دست به تحریف حقایق و جعل احادیث میزدند و از جمله آسیبهای جدی در تاریخ حدیث به شمار میرود.
پیشینه جعل حدیث
براساس روایت منسوب به علی ابن ابی طالب جعل حدیث در عهد پیامبر اسلام شروع شد و ایشان در این مورد هشدار دادند. علی بن ابی طالب نیز به این موضوع اشاره کرده و پیشبینی کردند که پس از پیامبر اسلام گسترش مییابد. حدیثی با مضمون هشدار پیامبر اسلام در مورد دروغ بستن به ایشان، هم در منابع شیعه و هم اهل سنت نقل شده است، به مردم هشدار داد که نسبتدهندگان دروغ به او بسیار شدهاند و بدانند که جایگاهشان دوزخ خواهد بود: «قَدْ کثُرَتْ عَلَی الْکذَابَةُ فَمَنْ کذِبَ عَلَیّ مُتِعَمِّداً فَلْیتَبَوَّأَ مَقْعَدَه مِنَ النّارِ».اما شیعه کل حدیث را با اشاره به آغاز جعل در زمان پیامبر اسلام و اوج گسترش آن را به دوره حکومت معاویه بن ابوسفیان برمی گردانند[۱].
روشهای جعل حدیث
جاعلان حدیث برای رسیدن به اهداف خود از روشهای گوناگونی استفاده میکردند که مهمترین آنها عبارتند از:
- ایجاد حدیث جدید (إنشاء الحدیث): در این روش، جاعل حدیث با تکیه بر دانش زبانی و ادبی خود، متنی را به عنوان حدیث میسازد و آن را به پیامبر اسلام یا امامان شیعه نسبت میدهد. این احادیث معمولاً با مضامین جذاب و پرطرفدار یا با اهداف خاص سیاسی و اجتماعی ساخته میشدند.
- تغییر در حدیث موجود (تغییر متن الحدیث): در این روش، جاعل حدیث با دستکاری در متن یک حدیث صحیح، آن را به گونهای تغییر میدهد که با اهداف و نیات او سازگار باشد. این تغییر میتواند شامل افزودن، کاستن یا جایگزینی کلمات و عبارات باشد.
- تغییر در سند حدیث (تغییر الإسناد): در این روش، جاعل حدیث با تغییر در زنجیره راویان یک حدیث، آن را به فرد یا گروهی نسبت میدهد که مورد اعتماد او هستند یا از نظر سیاسی و اجتماعی دارای نفوذ هستند[۲]
اقسام جاعلان حدیث
اقسام جاعلان حدیث به نقل از عبدالرحمان بن جوزی چنین نقل شده است:
- دسته اول: کسانی که به اشتباه حدیثی را نقل میکردند و پس از آگاهی از اشتباه خود، از تصحیح آن خودداری میکردند. این افراد از ترس رسوایی و نسبت داده شدن خطا به آنها، بر اشتباه خود پافشاری میکردند.
- دسته دوم: کسانی که از راویان دروغپرداز و ضعیف روایت نقل میکردند، در حالی که از این ویژگی آنها آگاه بودند. این افراد با تدلیس در نام راویان، سعی در پنهان کردن ضعف روایت داشتند و گناه جعل حدیث متوجه آنها بود.
- دسته سوم: گروهی که آگاهانه و از روی اراده به جعل حدیث میپرداختند. این دسته شامل افراد مختلفی بود:
- زنادقه: کسانی که به منظور ایجاد فساد در شریعت، القای شبهه در قلوب مؤمنین و بازیچه قرار دادن دین به جعل حدیث دست میزدند. ابن ابیالعوجاء نمونهای از این افراد است که به تنهایی چهار هزار حدیث جعل کرده است.
- گروههای متعصب جاهلی: کسانی که در راستای یاری مذهب و مرام خویش به جعل حدیث میپرداختند و این کار را جایز میشمردند.
- صوفیان زاهدمآب: کسانی که احادیثی در نوید و بیم خلق میساختند تا به پندار خویش مردم را بر انجام نیکوکاری و وانهادن بدکاری برانگیزند. این افراد با این عمل، شریعت را ناقص میدانستند و سعی در تکمیل آن داشتند.
کسانی که جعل سند برای هر کلام نیکو را جایز میشمردند: این افراد با این توجیه، به جعل حدیث میپرداختند.[۳]