حلم

حلم به معنای کنترل نفس و مهار غضب در مقابل تحریکات هیجانی و هیجان‌های نفسانی است و یکی از صفات پسندیده و برتر اخلاقی در اسلام به شمار می‌آید. در قرآن کریم واژه «حلیم» که مشتقی از حلم است، پانزده بار به کار رفته که یازده بار به عنوان صفت خداوند و چهار بار به ویژه برای پیامبرانی مانند حضرت ابراهیم و حضرت شعیب به کار رفته است. این صفت که به معنای بردباری، فروبردن خشم و عقلانیت در مواجهه با ناملایمات است، نشانه‌ای از کمال و تقرب به خداوند است. پیامبرانی که دارای این صفت بوده‌اند، نمونه‌های بارزی از حلم و بردباری در برابر مشکلات و آزارهای دیگران به شمار می‌روند. حلم به معنی آرامش نفس و تأخیر در کیفر دادن به خطاکاران است که از ویژگی‌های اخلاقی عالی محسوب می‌شود و در متون دینی همچون نهج البلاغه و زیارت جامعه کبیره نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

از نظر علم اخلاق اسلامی، حلم صرفاً فرونشاندن غضب نیست بلکه حالت اعتدال و آرامش نفسی است که انسان را از واکنش‌های هیجانی و نسنجیده بازمی‌دارد. این فضیلت نزدیک به صبر و کظم غیظ است اما خصیصه بارز آن، مهار خشم در هنگام تحریک است به گونه‌ای که انسان بدون رنج و تلاش سخت، خشم خود را کنترل می‌کند. حلم یکی از صفات کسانی است که برای رهبری، قضاوت و سیادت در جامعه شایسته شناخته می‌شوند؛ چرا که تحمل آزار و اذیت قوم و تحمل مشکلات از ویژگی‌های بارز فرد حلیم است. لذا حلم به عنوان یکی از ارکان اخلاق اسلامی، نقش مهمی در حفظ وحدت اجتماعی و تقویت روابط انسانی دارد.

منابع

ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، ص۱۶.