استجابت دعا

استجابت دعا

آداب و شرایط دعا

در منابع اسلامی برای دعا آدابی بیان شده که رعایت آنها به قبولی و استجابت نزدیک‌تر است. مهم‌ترین آنها عبارتند از:

۱. حال دعا داشتن

* توجه کامل به خداوند و دل بریدن از غیر او.

* همراهی دعا با امید و ترس (رغبت و رهبت) و پیشگامی در کارهای خیر.

* حضور قلب و دعا از روی اخلاص، نه از روی غفلت.

* بالا بردن دست‌ها هنگام دعا، که در روایات به‌عنوان نشانه خضوع و وسیله جلب رحمت الهی معرفی شده است.

* برخی توصیه‌ها: استفاده از بوی خوش، صدقه پیش از دعا، و انگشتر عقیق.

۲. رعایت زمان دعا

برخی زمان‌ها در روایات برای اجابت دعا شایسته‌تر شمرده شده‌اند، از جمله:

* ماه رمضان به‌ویژه شب‌های قدر،

* روز عرفه،

* ایام عید فطر، قربان و غدیر،

* شب‌های جمعه و وقت زوال خورشید.

۳. انتخاب مکان دعا

مکان‌های مقدس به‌عنوان جایگاه‌های ویژه برای دعا معرفی شده‌اند؛ از جمله:

* مسجدالحرام و مسجدالنبی،

* مشاهد مشرفه امامان(ع)،

* مرقد سیدالشهدا(ع)،

* مساجد و اماکن مقدس دیگر.

عوامل مؤثر در اجابت دعا

علاوه بر آداب ظاهری، عوامل دیگری نیز در روایات ذکر شده که می‌تواند دعا را به اجابت نزدیک‌تر کند:

1. قطع امید از غیر خدا: اخلاص در توجه به خداوند و ناامیدی از دیگران.

2. دعاى جمعى: دعا به‌صورت گروهی، به‌ویژه با حضور خانواده و جمع مؤمنان، مورد تأکید قرار گرفته است.

3. توسل به اولیای الهی: قرار دادن پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) به‌عنوان شفیع در دعا، که در متون دینی توصیه شده است.

عوامل عدم استجابت

گرچه دعا از دیدگاه اسلام، خود توفیقی الهی و فرصتی ارزشمند برای ارتباط با خداوند است، اما در روایات به عواملی اشاره شده که مانع اجابت آن می‌شود. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

1. ترک تلاش و اکتفا به دعا: دعا جایگزین کوشش و تلاش انسان نیست. امام صادق(ع) فرمود: کسی که در خانه بنشیند و تنها بگوید «خدایا، روزی‌ام ده» به او گفته می‌شود: آیا راه کسب روزی را برایت قرار ندادم؟

2. گناه و آلودگی‌های اخلاقی: گناهان موجب بسته شدن راه دعا می‌شوند. امام علی(ع) فرموده است: «چگونه دعای شما مستجاب شود، در حالی که راه‌های آن را بسته‌اید! اعمالتان را اصلاح کنید تا دعایتان به اجابت برسد». در برخی روایات، عقوق والدین، نفاق، تأخیر نماز از وقت، ترک صدقه و بدزبانی نیز در شمار این موانع ذکر شده است.

3. دعا بر ضد مؤمنان: نفرین بی‌دلیل و ظالمانه بر ضد مؤمن یا دوست، مانع استجابت دعا است.

4. محدود کردن دعا به زمان سختی‌ها: اگر انسان فقط در گرفتاری‌ها دعا کند و در آسایش خدا را فراموش نماید، ممکن است دعایش مستجاب نشود. روایات توصیه کرده‌اند در زمان آرامش نیز دعا و یاد خدا فراموش نشود.

5. غذای حرام و ناپاک: استفاده از مال یا غذای حرام مانع استجابت دعا است. پیامبر(ص) فرمود: «بدنت را از لقمه حرام پاک گردان تا دعایت مستجاب شود.

منابع

• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۷۱). نشریه حوزه. قم.
• مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۹۰). کلیات مفاتیح نوین. مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع).