هوش مصنوعی و فقه

تبیین جایگاه هوش مصنوعی در فقه

تبیین جایگاه هوش مصنوعی در فقه

پرونده:212.jpg

هوش مصنوعی فناوری نوین در فقه

هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری پیشرفته ی در حال گسترش در زمینه‌های مختلفی از جمله پزشکی، حقوق خدمات اجتماعی ، فقهی و.... است. از منظر فقهی، این فناوری با توجه به سرعت پیشرفت آن نیازمند مطالعه ی پیوسته می باشد .از این رو در صدد برآمدیم با نگاهی جامع آن را مورد واکاوی قرار دهیم .

هوش مصنوعی :

هوش مصنوعی (AI) به عنوان یک فناوری نوین، در برابر هوش طبیعی انسان قرار می گیرد.تمامی انسانها دارای هوش طبیعی می باشند یعنی اگر چه انسان ها دارای فرهنگ،شعور و سطح فکر متفاوت هستند و ممکن است از دیگران مشورت بگیرنداما در نهایت خودشان تصمیم گرفته و اقدام می کنند.اگر وسیله، ابزار، مکانیزم، ربات و یا کامپیوتری بتواند بخشی از ویژگی های هوش انسان مانند تفکر، تصمیم گیری و ابتکار را داشته باشد می گوییم این وسیله دارای هوش مصنوعی می باشد.

هوش مصنوعی در فقه :

از نظر فقهی، استفاده از هوش مصنوعی و تصمیم‌گیری‌های آن به چالش‌های جدیدی منجر شده است. این فناوری به دلیل توانایی در پردازش داده‌ها و اتخاذ تصمیمات خودکار، در حوزه‌های مختلفی از جمله پزشکی، حقوق، اقتصاد و... به کار گرفته می‌شود. یکی از مسائل اصلی در این زمینه، تعیین مسئولیت‌های حقوقی و اخلاقی ناشی از تصمیمات هوش مصنوعی است. به طور خاص، در فقه اسلامی، این سوال مطرح است که آیا می‌توان تصمیمات اتخاذ شده توسط سیستم‌های هوش مصنوعی را به عنوان تصمیمات معتبر و اخلاقی تلقی کرد و در صورت بروز خطا، مسئولیت آن بر عهده چه کسی خواهد بود؟ برخی فقیهان بر این باورند که باید اصول و قواعد مشخصی برای استفاده از هوش مصنوعی تدوین شود تا از بروز مشکلات حقوقی و اخلاقی جلوگیری گردد.

به عنوان مثال، در فقه اسلامی، مسأله مسئولیت حقوقی و اخلاقی در استفاده از هوش مصنوعی اهمیت زیادی دارد. آیا تصمیماتی که توسط سیستم‌های هوش مصنوعی اتخاذ می‌شود، می‌تواند به عنوان تصمیمات اخلاقی و قانونی معتبر شناخته شود؟ همچنین، مسأله حلال و حرام بودن کاربردهای مختلف هوش مصنوعی، مانند استفاده از آن در حوزه‌های پزشکی، نظامی، و اجتماعی، نیازمند بررسی دقیق فقهی است. برخی فقیهان بر این باورند که هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک ابزار مفید در خدمت انسان‌ها باشد، در حالی که دیگران نسبت به پیامدهای آن نگران هستند و بر لزوم نظارت و کنترل بر این فناوری تأکید می‌کنند.

با توجه به این چالش‌ها، برخی از محققان و فقیهان تلاش کرده‌اند تا اصول کلی را برای استفاده از هوش مصنوعی در چارچوب فقه اسلامی تدوین کنند. به عنوان مثال، در مقاله‌ای تحت عنوان “Artificial Intelligence and Islamic Law: A Framework for Ethical Considerations” (2020) نویسندگان به بررسی ابعاد اخلاقی و فقهی هوش مصنوعی پرداخته‌اند و اصولی را برای استفاده از این فناوری در راستای حفظ ارزش‌های اسلامی پیشنهاد داده‌اند. این مقاله تأکید می‌کند که برای بهره‌برداری صحیح از هوش مصنوعی، لازم است که فقیهان و متخصصان فناوری به همکاری بپردازند تا بتوانند به راهکارهای مناسبی برای مسائل فقهی مرتبط با این فناوری دست یابند .

منابع :

• زائری ، محمد رضا ، مجله فقه وحقوق ،نسخه ی الکترونیکی ، 1401.
• محمود ،زرگری ،هوش مصنوعی ،نسخه ی الکترونیکی 1402.