مهریه

مهریه

مقدمه

مهریه یا صداق، مالی است که با عقد نکاح، مرد ملزم به پرداخت آن به زن می‌گردد. مرد تا حدی می‌تواند بخشی از کمبود سهم‌الارث زن را جبران کند و گاهی مطالبه آن در هنگام انحلال ازدواج، مانع گسستن پیوند زناشویی می‌شود و موجب استحکام خانواده به‌شمار می‌آید. مهریه که به منظور کمک به تحکیم پیوند زن و مرد وضع شده است، در عصر حاضر به یکی از معضلات بزرگ اجتماعی تبدیل شده و گاه وسیله‌ای برای استفاده ناصحیح برخی افراد جهت دستیابی به مقاصد مالی و نیز مانعی برای تحقق ازدواج گردیده است.

اهمیت مهریه در قرآن

پرداختن قرآن کریم به موضوع مهریه در برخی آیات، نشان‌دهنده اهمیت آن در زندگی انسان است. خداوند در سوره نساء، آیه ۴ می‌فرماید: «وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً»، یعنی «با طیب خاطر، مهریه‌هایشان را به آنان بپردازید». در این آیه، رضایت طرفین در تعیین مقدار مهر، اصل مسلم تلقی گردیده است. بدین‌سان، زن نمی‌تواند بیش از آنچه مورد رضایت واقع شده است از مرد مطالبه کند و مرد نیز نمی‌تواند کمتر از آن مقدار به زن پرداخت نماید. این رضایت می‌تواند هم پیش از تحقق عقد و هم پس از آن حاصل شود. چنانچه قبل یا بعد از عقد، موضوع و مقدار مهر مورد توافق طرفین قرار نگیرد، شأن و منزلت زوجه از نظر خانوادگی و اجتماعی، معیار تعیین مقدار مهر خواهد بود. نوع اول را «مهرالمسمی» و نوع دوم را «مهرالمثل» می‌نامند.

(محمد اسحاق حبیبی، "مهریه و اهمیت حقوقی آن در استحکام ازدواج"، نشریه معرفت، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، جلد ۱۱۸، صفحه ۸.)

اهمیت مهریه در روایات

در روایت صحیحه حلبی از امام صادق علیه‌السلام، درباره زنی سؤال شد که خود را بدون مهر به ازدواج مردی درآورد. امام علیه‌السلام در پاسخ فرمودند: «این ازدواج برای نبی است، نه غیر نبی؛ مگر آنکه برای زن، پیش از آنکه دخول صورت گیرد، چیزی عوض قرار داده شود، کم باشد یا زیاد.»

مقدار مهریه از دیدگاه فقهی و حقوقی

مهریه از نظر مقدار، حد معینی ندارد. مهم‌تر از مقدار، توافق طرفین عقد بر تعیین آن است. قانون مدنی ایران نیز از این نظر حمایت کرده و در ماده ۱۰۸۰ بیان می‌دارد: «تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است». با وجود این، برخی نویسندگان قانون مدنی، این ماده را به اشتباه محدود کرده‌اند به اینکه مهریه باید به اندازه‌ای باشد که عنوان مالیت بر آن صدق کند. بنابراین، یک دانه گندم یا جو و مانند آن، به دلیل نداشتن عنوان مالیت، نمی‌توانند به عنوان مهریه قرار گیرند. اما از نظر کثرت در تعیین مقدار آن، محدودیتی وجود ندارد؛ به هر اندازه که زیاد باشد و تراضی طرفین وجود داشته باشد، ایرادی ندارد.

( سید مصطفی محقق داماد، "بررسی فقهی حقوق خانواده"، صفحه ۲۲۵.)