مولفة قلوبهم

مفهوم شناسی

مفهوم لغوی واژه «المؤلّفة قلوبهم»

واژه «مؤلّفة» از ریشه لغوی «ألِفَ» گرفته شده و به معنای «آنَسَ به و أحبَّه، فهو آلِفٌ و الجمعُ اُلّاف» است.در روایت هم آمده است: «خیرُ المؤمنین من کان مألفة للمؤمنین»؛ بهترین مؤمنان کسی است که محل انس و الفت مؤمنان باشد. در لسان‌العرب نیز آمده است: «ألِفْتُ الشَّیءَ و ألِفْتُ فُلاناً إذا اَنسِتَ بِهِ و ألَّفْتُ بینهم تألیفاً إذا جمعتُ بینهم بعد تفرّق و ألَّفْتُ الشیءَ تألیفاً إذا وصلت بعضه ببعض و منه تألیفُ الکتاب.»پس «تألیف» در لغت به دو معنا آمده است: یکی ایجاد محبت و انس و دیگری جمع کردن، که هر دو معنا بسیار به هم نزدیک است. در کتاب مجمع‌البحرین نیز «المؤلّفة قلوبهم» به کسانی اطلاق شده است که دل‌هایشان با محبت و احسان جذب می‌شود.

تألیف قلوب از منظر قرآن

در قرآن کریم نیز به «تألیف قلوب» اشاره گردیده است، آیه ای که به این موضوع پرداخته، آیه «اصناف صدقات» است:

(إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاء وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِی‌الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَ فِی سَبِیلِ‌اللّهِ وَ ابْنِ‌السَّبِیلِ فَرِیضَةً مِنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ.)(توبه: ۶۰)

علّامه طباطبائی در تفسیر این آیه آورده‌اند: «المؤلّفة قلوبهم فهم الذین یؤلّف قلوبهم بإعطاء سهم من الزکاة لیسلموا او یدفع بهم العدو او یستعان بهم علی حوائج الدین.»از نظر آقای طباطبایی سهم تألیف قلوب برای جذب کفّار به اسلام، دفع دشمنان، یا کمک گرفتن در سایر نیازهای دینی از آنان است. این سهم مخصوص زمان پیامبر یا حضور امامان نیست، بلکه در هر زمان، باید سهمی از زکات را به این امر اختصاص داد.

منابع

انیس، ابراهیم. المعجم (به عربی). ج. ۱. دیگران. قاهره. ص. ۲۳.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (رده) محمدی ری شهری، محمد (۱۳۷۵). میزان الحکمه. ج. ۱. قم: دارالحدیث. ص. ۹۴.