قاعده لطف

قاعده لطف وضرورت امام حی

ازمهم ترین دلیل عقلی متکلمان امامیه بر وجوب امامت، می آورند قاعده لطف است. قاعده لطف، یکی از قواعد مهم و اساسی در کلام امامیه و فرقه معتزله می باشد و مسائل کلامی بسیاری بر این قاعده، استوار شده است؛ از جمله وجوب نبوت، عصمت پیامبران، تکالیف شرعی و وعد و وعید. متکلمان امامیه، بر این عقیده اند که امامت نیز از مصادیق و فروع قاعده لطف است.

تعریف لغوی قاعده لطف

واژه لطف در لغت به معناي رِفق و مدارا، قرب و نزدیکی، عنایت و مهربانی

تعریف اصطلاحی قاعده لطف

در اصطلاح کلامی، لطف از صفات فعل الهی و به معناي عنایت خاص خداوند در تسهیل امور بندگان جهت انجام تکالیف دینی و رشد و کمال آنان است؛ بدین معنا که خداوند آنچه مایه گرایش مکلفان به طاعت و دوري گزیدن آنان از معصیت است، در حق آنان افاضه می فرماید تا زمینه اطاعت پذیري آگاهانه و اختیاري بندگان از دستورات الهی و دوري آنان از معصیت او فراهم گردد و به قرب و کمال نائل شوند. متکلمان چنین لطفی را مقتضاي عدل و حکمت الهی دانسته و آن را از ناحیه خداوند واجب می شمارند.

کلام شیخ مفیددر قاعده لطف

«اللطف مایقرب المکلف معه الی الطاعه و یبعد عن المعصیه و لا حظ له فی التمکین و لم یبلغ حد الالجاء؛ «لطف، آن است که به سبب آن، مکلف به طاعت نزدیک و از معصیت دور می شود و در قدرت مکلف بر انجام دادن تکلیف، موثر نیست و به مرز اجبار نیز نمی رسد».

---

[1] - محمد بن نعمان،(شیخ مفید)،محقق:رضامختاری، النكت الاعتقاديه ، قم المؤتمرالعالمي لالفيه الشيخ المفيد ۱۴۱۳ق. ‫ص35