بهاءالدین خرمشاهی (زادهٔ ۱۲ فروردین ۱۳۲۴ در [[قزوین]]) نویسنده، مترجم، قرآنپژوه، فرهنگنویس، منتقد ادبی و پژوهشگر ادبیات فارسی است. او طی چند دهه فعالیت علمی در حوزههایی مانند حافظپژوهی، مطالعات قرآنی، فرهنگنگاری، تاریخ ادیان و نقد ادبی شناخته شده و از چهرههای معاصر تأثیرگذار در پیوند مطالعات ادبی و دینی در ایران بهشمار میآید.[1][2]
بهاءالدین خرمشاهی در سال ۱۳۲۴ در [[قزوین]] زاده شد.[1][3] تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود گذراند و نخست در رشتهٔ پزشکی پذیرفته شد، اما پس از سه سال تحصیل در پزشکی از ادامهٔ آن منصرف شد و بهدلیل گرایش به ادبیات فارسی مسیر تحصیلی خود را تغییر داد.[2][5] او سپس به [[دانشگاه تهران]] وارد شد و تحصیلات دانشگاهی را در رشتهٔ ادبیات پی گرفت و دورهٔ کارشناسی ارشد در رشتهٔ [[کتابداری]] را در حدود سالهای ۱۳۵۰–۱۳۵۲ به پایان رساند.[2][5] پس از پایان تحصیلات دانشگاهی، فعالیت حرفهای خرمشاهی را با همکاری در مرکز خدمات کتابداری آغاز کرد.[1][2]
بهاءالدین خرمشاهی (زادهٔ ۱۲ فروردین ۱۳۲۴ در [[قزوین]]) نویسنده، مترجم، [[قرآنپژوه]]، [[فرهنگنویس]]، منتقد ادبی و پژوهشگر ادبیات فارسی است. او طی چند دهه فعالیت علمی در حوزههایی مانند [[حافظ|حافظپژوهی]]، مطالعات قرآنی، فرهنگنگاری، تاریخ ادیان و نقد ادبی شناخته شده و از چهرههای مؤثر معاصر در پیوند مطالعات ادبی و دینی بهشمار میآید.<ref>پورتال شهرداری قزوین — زندگینامه</ref><ref>مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (CGIE) — پروندهٔ نویسنده</ref>
## فعالیتها و حوزههای پژوهشی
== زندگی و تحصیلات ==
بهاءالدین خرمشاهی در سال ۱۳۲۴ در [[قزوین]] زاده شد.<ref>ویکیپدیا فارسی — مدخل بهاءالدین خرمشاهی</ref> تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود گذراند و نخست در رشتهٔ پزشکی پذیرفته شد، اما پس از سه سال از ادامهٔ تحصیل منصرف شد. او سپس با گرایش به ادبیات فارسی مسیر علمی خود را تغییر داد و وارد [[دانشگاه تهران]] شد. دورهٔ کارشناسی ارشد [[کتابداری]] را حدود سالهای ۱۳۵۰–۱۳۵۲ به پایان رساند.<ref>ویکینور — صفحهٔ زندگینامه و آثار</ref> پس از فراغت از تحصیل، فعالیت حرفهای او با همکاری در «مرکز خدمات کتابداری» آغاز شد.<ref>مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (CGIE)</ref>
زمینههای پژوهشی و حرفهای خرمشاهی میانرشتهای است و شامل نویسندگی، ترجمه، نقد ادبی، [[قرآنپژوهی]]، [[فرهنگنویسی]]، ادبیات تطبیقی و روزنامهنگاری است.[2][5] شهرت او بهویژه در دو حوزهٔ حافظشناسی (حافظپژوهی) و مطالعات قرآنی است؛ او در بررسی زبان، ساختار و مسائل موضوعیِ متنِ [[قرآن]] و نیز در نقد و تفسیر اشعارِ [[حافظ]] آثاری منتشر کردهاست.[3][4][5]
== فعالیتها و حوزههای پژوهشی ==
خرمشاهی در حوزههایی چون نویسندگی، ترجمه، نقد ادبی، [[قرآنپژوهی]]، [[فرهنگنویسی]]، ادبیات تطبیقی و روزنامهنگاری فعالیت مستمر داشته است.<ref>ویکینور — صفحهٔ زندگینامه و آثار</ref> شهرت او بیش از همه در دو حوزه است:
## آثار
* '''حافظپژوهی''' (حافظشناسی)
* '''قرآنپژوهی'''
* *حافظنامه* — پژوهشی گسترده دربارهٔ زندگی، شعر و سبکِ [[حافظ]].[3]
آثار او در تحلیل زبان [[قرآن]]، ساختار متن، روشهای تفسیر و نیز بررسی لایههای زبانی و معنایی شعر حافظ مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.<ref>گیسوم — *ذهن و زبان حافظ* و *حافظنامه*</ref>
* *ذهن و زبان حافظ* — بررسی مفاهیم و ساختار زبانیِ غزلهای حافظ.[3]
* *فرهنگ موضوعی قرآن* (بههمراهِ کامران فانی) — اثری مرجع و فهرستوار دربارهٔ موضوعات و واژگانِ [[قرآن]].[4][7]
* مشارکت و همکاری در تدوینِ مجموعهٔ *دائرةالمعارف تشیع* و نگارش، ترجمه و تصحیح آثاری در حوزههای دینپژوهی، تاریخ ادیان و علوم انسانی.[6][2]
* مجموعهای از مقالات و پژوهشهای علمی و فرهنگی در نشریات تخصصی.[5][2]
(درگاه کتابشناسی و فهرست نشر هر عنوان، شامل اطلاعاتِ کامل نشر—نظیر ناشر، سالِ نشر، نوبتِ چاپ و شابک—در بخش مآخذِ زیر آمدهاست.)[4]
== آثار شاخص ==
## شیوهٔ پژوهش و جایگاه علمی
* '''حافظنامه''' — پژوهشی گسترده دربارهٔ زندگی، شعر و سبک حافظ.<ref>گیسوم — *حافظنامه*</ref>
* '''ذهن و زبان حافظ''' — تحلیل مفاهیم و ساختار زبانی غزلهای حافظ.<ref>گیسوم — *ذهن و زبان حافظ*</ref>
* مشارکت در نگارش و تدوین *دایرةالمعارف تشیع* و آثار پژوهشی دربارهٔ دین، ادیان و علوم انسانی.<ref>مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (CGIE)</ref>
* نگارش مقالات علمی در نشریات تخصصی ادبی و دینی.<ref>ویکینور — صفحهٔ زندگینامه و آثار</ref>
خرمشاهی در آثار خود رویکرد میانرشتهای اتخاذ کرده است؛ رویکردی که پیوند میان ادبیات، زبانشناسی، الهیات و تاریخِ فرهنگ را محورِ تحلیل قرار میدهد. نوشتههای او در حوزهٔ حافظپژوهی و قرآنپژوهی بهعنوان منابعِ مرجع برای پژوهشگران تلقی شده و تحلیلهایش در نقد ادبی عمدتاً مبتنی بر بررسی زبان، ساختار و زمینههای تاریخی-فرهنگی متون است.[2][5]
(اطلاعات نشر، شابک و نوبت چاپ هر اثر در بخش منابع آمده است.)<ref>گیسوم — فهرستنسخ نشر و مستندات تکمیلی</ref>
## زندگی شخصی
== روش علمی و جایگاه فکری ==
خرمشاهی در آثار خود بهروش میانرشتهای توجه دارد؛ ترکیبی از زبانشناسی، ادبیات کلاسیک، [[الهیات]]، تاریخنگری و تحلیل فرهنگی. نوشتههای او در حافظپژوهی و قرآنپژوهی برای پژوهشگران منابع مرجع محسوب میشود و نقدهای او عمدتاً بر تحلیل زبان، ساختار و بستر تاریخیـاجتماعی متن استوار است.<ref>ویکینور — صفحهٔ زندگینامه و آثار</ref>
بر اساس گزارشها و گفتوگوهای منتشرشده، خرمشاهی در سال ۱۳۵۲ ازدواج کرده و سه فرزند بهنامهای هاتف (۱۳۵۴)، عارف (۱۳۵۸) و حافظ (۱۳۶۳) دارد. همچنین دورهٔ خدمتِ سربازی او حدود سالهای ۱۳۴۸–۱۳۵۰ ذکر شدهاست.[5][2]
== زندگی شخصی ==
بنابر گفتوگوهای منتشرشده، او در سال ۱۳۵۲ ازدواج کرده و فرزندانش هاتف (۱۳۵۴)، عارف (۱۳۵۸) و حافظ (۱۳۶۳) هستند. دورهٔ خدمت سربازی او نیز حدود سالهای ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۰ ذکر شده است.<ref>ویکینور — صفحهٔ زندگینامه و آثار</ref>
## اهمیت و سهم علمی
== اهمیت علمی ==
اهمیت خرمشاهی در گسترش نگاه ترکیبی به ادبیات و متون دینی است. او با تدوین فرهنگهای موضوعی قرآنی و پژوهشهای حافظشناسانه، نقش مؤثری در مرجعسازی پژوهشهای ادبیـقرآنی داشته است.<ref>گیسوم — *فرهنگ موضوعی قرآن*</ref><ref>مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (CGIE)</ref> آثار او امروز در اختیار دانشگاهیان، پژوهشگران، طلاب و دانشجویان قرار دارد و در جریان مطالعات معاصر ایران مؤثر مانده است.
جایگاه علمیِ بهاءالدین خرمشاهی ناشی از نقش او در گسترشِ نگاهِ پژوهشیِ ترکیبی به متونِ کلاسیک و دینی و نیز تدوین آثار مرجع در حوزهٔ [[قرآنپژوهی]] و [[حافظشناسی]] است. آثاری مانند *فرهنگ موضوعی قرآن* و پژوهشهای حافظشناسانهٔ او در دسترسِ پژوهشگران و دانشجویان قرار دارد و تلاشهای او در زمینهٔ فرهنگنویسی و تدوینِ دانشنامهای سهمی ملموس در ادبیاتِ پژوهشیِ معاصر ایران دارد.[4][6][2]
== منابع ==
## منابع
* پورتال شهرداری قزوین — زندگینامه.
* مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (CGIE) — پروندهٔ نویسنده.
* فهرستنسخ نشر و مستندات تکمیلی در پیوندهای کتابشناختی.
1. پورتال شهرداری قزوین، «بهاءالدین خرمشاهی» — صفحهٔ زندگینامه. در دسترس: [https://www.qazvin.ir/khorramshahi](https://www.qazvin.ir/khorramshahi). 2. پایگاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (CGIE)، پروندهٔ نویسنده «بهاءالدین خرمشاهی». در دسترس: [https://www.cgie.org.ir/fa/author/222017](https://www.cgie.org.ir/fa/author/222017). 3. ویکیپدیا (نسخهٔ فارسی)، مدخل «بهاءالدین خرمشاهی». در دسترس: [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C](https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C). 4. گیسوم — فهرست نشر کتاب «فرهنگ موضوعی قرآن»؛ مشخصات: بهاءالدین خرمشاهی و کامران فانی، ناشر: ناهید، چاپ پنجم (سال چاپ: 1390)، شابک: 9789646205024. در دسترس: [https://www.gisoom.com/book/1774644/](https://www.gisoom.com/book/1774644/). 5. ویکینور — مدخل «خرمشاهی، بهاءالدین» (صفحهٔ زندگینامه و فهرست آثار). در دسترس: [https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%8C_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86](https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%8C_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86). 6. مدخلها و معرفیهای مربوط به «دایرةالمعارف تشیع» (تاریخچه و فهرست مشارکتکنندگان). در دسترس: [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A9%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81_%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9](https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A9%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81_%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9).
بهاءالدین خرمشاهی (زادهٔ ۱۲ فروردین ۱۳۲۴ در قزوین) نویسنده، مترجم، قرآنپژوه، فرهنگنویس، منتقد ادبی و پژوهشگر ادبیات فارسی است. او طی چند دهه فعالیت علمی در حوزههایی مانند حافظپژوهی، مطالعات قرآنی، فرهنگنگاری، تاریخ ادیان و نقد ادبی شناخته شده و از چهرههای مؤثر معاصر در پیوند مطالعات ادبی و دینی بهشمار میآید.[۱][۲]
بهاءالدین خرمشاهی در سال ۱۳۲۴ در قزوین زاده شد.[۳] تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود گذراند و نخست در رشتهٔ پزشکی پذیرفته شد، اما پس از سه سال از ادامهٔ تحصیل منصرف شد. او سپس با گرایش به ادبیات فارسی مسیر علمی خود را تغییر داد و وارد دانشگاه تهران شد. دورهٔ کارشناسی ارشد کتابداری را حدود سالهای ۱۳۵۰–۱۳۵۲ به پایان رساند.[۴] پس از فراغت از تحصیل، فعالیت حرفهای او با همکاری در «مرکز خدمات کتابداری» آغاز شد.[۵]
فعالیتها و حوزههای پژوهشی
خرمشاهی در حوزههایی چون نویسندگی، ترجمه، نقد ادبی، قرآنپژوهی، فرهنگنویسی، ادبیات تطبیقی و روزنامهنگاری فعالیت مستمر داشته است.[۶] شهرت او بیش از همه در دو حوزه است:
حافظپژوهی (حافظشناسی)
قرآنپژوهی
آثار او در تحلیل زبان قرآن، ساختار متن، روشهای تفسیر و نیز بررسی لایههای زبانی و معنایی شعر حافظ مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.[۷]
آثار شاخص
حافظنامه — پژوهشی گسترده دربارهٔ زندگی، شعر و سبک حافظ.[۸]
ذهن و زبان حافظ — تحلیل مفاهیم و ساختار زبانی غزلهای حافظ.[۹]
فرهنگ موضوعی قرآن (بههمراه کامران فانی) — اثری مرجع دربارهٔ موضوعات و واژگان قرآن.[۱۰]
مشارکت در نگارش و تدوین *دایرةالمعارف تشیع* و آثار پژوهشی دربارهٔ دین، ادیان و علوم انسانی.[۱۱]
نگارش مقالات علمی در نشریات تخصصی ادبی و دینی.[۱۲]
(اطلاعات نشر، شابک و نوبت چاپ هر اثر در بخش منابع آمده است.)[۱۳]
روش علمی و جایگاه فکری
خرمشاهی در آثار خود بهروش میانرشتهای توجه دارد؛ ترکیبی از زبانشناسی، ادبیات کلاسیک، الهیات، تاریخنگری و تحلیل فرهنگی. نوشتههای او در حافظپژوهی و قرآنپژوهی برای پژوهشگران منابع مرجع محسوب میشود و نقدهای او عمدتاً بر تحلیل زبان، ساختار و بستر تاریخیـاجتماعی متن استوار است.[۱۴]
زندگی شخصی
بنابر گفتوگوهای منتشرشده، او در سال ۱۳۵۲ ازدواج کرده و فرزندانش هاتف (۱۳۵۴)، عارف (۱۳۵۸) و حافظ (۱۳۶۳) هستند. دورهٔ خدمت سربازی او نیز حدود سالهای ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۰ ذکر شده است.[۱۵]
اهمیت علمی
اهمیت خرمشاهی در گسترش نگاه ترکیبی به ادبیات و متون دینی است. او با تدوین فرهنگهای موضوعی قرآنی و پژوهشهای حافظشناسانه، نقش مؤثری در مرجعسازی پژوهشهای ادبیـقرآنی داشته است.[۱۶][۱۷] آثار او امروز در اختیار دانشگاهیان، پژوهشگران، طلاب و دانشجویان قرار دارد و در جریان مطالعات معاصر ایران مؤثر مانده است.
منابع
پورتال شهرداری قزوین — زندگینامه.
مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (CGIE) — پروندهٔ نویسنده.
ویکیپدیا فارسی — مدخل بهاءالدین خرمشاهی.
گیسوم — *فرهنگ موضوعی قرآن*، چاپ پنجم ۱۳۹۰، شابک 9789646205024.
ویکینور — صفحهٔ زندگینامه و آثار.
منابع مربوط به *دایرةالمعارف تشیع*.
فهرستنسخ نشر و مستندات تکمیلی در پیوندهای کتابشناختی.
