توحید در قرآن

شکر

شکر( به ضمّ شین) اصطلاحی دینی و اخلاقی به معنای قدردانی از نعمتها‌، در آموزه‌های اسلامی از بزرگترین عبادات محسوب می‌شود و به صورت شکر قلبی‌‌، زبانی و عملی است که دارای آثار فراوانی در زندگی انسان مانند افزایش نعمت‌، نجات از فتنه و ... می‌باشد.

معنای شکر

شناختن احسان و نشر آن و ستایش کردن صاحب آن از معنای لغوی شکر است و کفر واژه‌ای است ضدّ شکر‌، به معنای فراموش کردن نعمت و پوشاندن آن.

اهل لغت در کنار شکر لغوی‌، شکر عرفی را نیز نام بردند و ازآن جهت که شکر لغوی‌، هم سپاس از خدا و هم غیر او را در بر‌می‌گیرد‌، آن را اعم از شکر عرفی دانسته‌اند.(فقاهت)

معنای اصطلاحی شکر نیز‌، حالت نفسانی قدردانی از نعمتهای خداوند با ظهور آن در قلب به صورت خضوع‌،خشوع و مانند آن و در زبان به شکل حمد و ثنا و در اعمال به صورت بهره‌گیری از نعمتها در راه رضای خداوند است.

برخی از عرفا شکر یک چیز رامشاهده بخشش همراه با نگهداشت حرمت و برخی هم آنرا اعتراف به نعمت منعم‌، همراه با خضوع و فروتنی دانسته‌اند.

ابن جنید شکر را نافرمانی نکردن منعم به وسیله نعمتهایش دانسته و آنرا نوعی تعظیم و بزرگداشت منعم به شمار می‌آورد.

اهمیت شکرگزاری

یکی از اسماء خداوند «شکور» است و ذکر همین امر که خداوند‌، خود رابه چنین صفتی متّصف کرده‌؛ در اهمیت شکرگزاری کافی است.

اقسام شکر

شکر بر اساس تعریف لغوی آن، به سه قسم قلبی‌، زبانی‌ و عملی تقسیم می‌شود. برخی از عرفا در تقسیم بندی شکر‌، شکر عملی را به دو نوع شکر عوام بر خوردنیها و پوشیدنیها و شکر خواص بر واردات قلبی و معنوی بر قلوب تقسیم می‌کنند.(فقاهت)

از دیدگاه مسلمانان تنها الله هست که لایق و سزاوار شکر هست؛ با این حال بعضی از اندیشمندان مسلمان معتقد هستند که شکر خدا هرگز امکان‌پذیر نیست‌، چون از نظر آنها شکر به معنای معرفت پیدا کردن بر منعم است و معرفت یافتن یعنی محیط شدن‌، و محیط شدن بر خدا ممکن نیست‌، به اصطلاح متکلمین‌، خدا قدیم است و انسان حادث و شکر حادث بر قدیم غیر ممکن است.

اقسام شاکران

بر اساس تقسیم بندی شکر‌، شاکران نیز به سه گروه عالمان‌، عابدان و عارفان تقسیم می‌شوند. برخی از اهل تحقیق‌، علم به ناتوانی در شکر را شکر عارفان دانستند‌؛ بدین صورت که همین شکر را نیز یک نعمت به شمار آورده و شکر آنرا لازم دانسته‌اند. و برای شاکر تقسیمات دیگری چون مبطلان‌‌، محِقّان‌، (عزالدین کاشانی فقاهت) و شاکران به قهر و شاکران به لطف ذکر کرده‌اند.

آثار شکرگزاری

ادراک آیات الهی‌، افزایش‌ نعمت و پاداش اخروی‌، نجات از فتنه و بلا و برگزیده شدن و هدایت ویژه‌، از جمله آثار شکرگزاری در اسلام است.