حرام

حرام اصطلاحی در فقه اسلامی و یکی از احکام پنج‌گانه است. حرام برای توصیف اعمالی به کار می‌رود که نباید انجام شوند و انجام آن‌ها مستوجب مجازات در آخرت است.

کارهای حرام دایره گسترده‌ای از اعمال فردی، اخلاقی، عبادات و معاملات را در بر می‌گیرد. ترک کردن واجبات هم در فقه اسلامی حرام است. بعضی از کارهای حرام در این دنیا نیز مجازاتی از جنس حَدّ یا تعزیر دارند.

موضوع	شرح حکم	توضیح و شرایط
هبادات حرام در برخی موقعیت‌ها	نماز یا روزه مستحبی فرزندی که والدینش او را از روزه گرفتن نهی کرده باشند	اگر والدین فرزند را از روزه گرفتن نهی کنند، انجام این عبادت مستحب برای فرزند حرام می‌شود.
عبادات حرام در برخی موقعیت‌ها	نماز و روزه مستحبی زن ناسازگار با حق شوهر	انجام این عبادات اگر با حقوق شوهر در تضاد باشد، حرام است.
عبادات حرام در برخی موقعیت‌ها	روزه کسی که یقین دارد یا احتمال عقلایی می‌دهد که روزه برایش مضّر است	ضرر جسمی قطعی یا محتمل باعث حرمت روزه می‌شود.
عبادات حرام در برخی موقعیت‌ها	روزه ایام تشریق برای کسانی که در سرزمین منا هستند	روزه در این ایام و مکان طبق شریعت ممنوع است.
عبادات حرام در برخی موقعیت‌ها	روزه عید فطر و عید قربان	روزه در این روزهای عید شرعاً حرام است.
عبادات حرام در برخی موقعیت‌ها	روزه سکوت و روزه وصال	این نوع روزه‌ها در اسلام تشریع نشده و حرام محسوب می‌شوند.
عبادات حرام در برخی موقعیت‌ها	روزه مسافر	مسافر اجازه دارد روزه نگیرد و گرفتن روزه در سفر ممنوع نیست اما مستحب نیست و در مواردی حرام می‌شود.
عبادات حرام در برخی موقعیت‌ها	نماز و روزه زن حائض	انجام نماز و روزه در ایام حیض حرام است.
معاملات حرام (مکاسب محرمه)	معامله کردن چیزهای نجس (سگ، خوک، مردار، شراب)	خرید و فروش این موارد حرام است مگر به قصد استفاده حلال مانند خون برای بیمارستان.
معاملات حرام (مکاسب محرمه)	خرید و فروش ابزار و آلات قمار، موسیقی لهوی، ظرف‌های طلا و نقره، صلیب، بت	اگر کاربرد آنها حرام باشد، معامله آن‌ها نیز حرام است.
معاملات حرام (مکاسب محرمه)	خرید و فروش چیزهای فاقد فایده عقلانی (مار، عقرب)	اگر در موقعیت خاصی فایده عقلایی داشته باشند مثل پاکسازی مزرعه، جایز است.
معاملات حرام (مکاسب محرمه)	کسب درآمد از کارهای حرام (کم‌فروشی، رشوه، سحر، قمار)	درآمد از این کارها حرام است و به‌طور کلی معامله حرام محسوب می‌شود.
حرام‌های فردی و اخلاقی	غیبت، تهمت، دروغ، تمسخر، شراب‌خواری، اسراف، دزدی، زنا و سایر موارد اخلاقی	این‌ها گناه‌های فردی و اخلاقی هستند که انجام آنها حرام است.
حرام‌های عرضی و غیری	کارهایی که ذاتاً حرام نیستند اما به دلیل نذر یا قسم حرام می‌شوند	نذر یا قسم به ترک کاری که معمولاً مکروه یا حرام نیست آن را حرام می‌کند.
حرام‌های عرضی و غیری	انجام امور مقدماتی برای کار حرام مثل کشت انگور برای شراب‌سازی	این امور به عنوان «حرام غیری» شناخته می‌شوند و حرام‌اند.

منابع

• انصاری، مرتضی، المکاسب المحرمه، قم، کنگره جهانی شیخ انصاری، ۱۴۱۵ق.
• حسینی طهرانی، سید محمدحسین، معادشناسی
• خمینی، روح الله، کتاب البیع، ج۳، مؤسسه مطبوعاتي اسماعيليان قم -۱۴۱۰ق.
• مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، مدرسة الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۳۸۵ش.
• طباطبایی یزدی، سیدمحمد کاظم، العروة الوثقی، قم، دفتر نشر اسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
• مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا.
• مشکینی، علی، واجبات و محرمات در اسلام، قم، انتشارات شفیق، ۱۳۸۵ش.
• هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، قم، ۱۴۲۶ق