|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
|
| |
|
| '''حقالناس''' در [[فقه|فقه اسلامی]] به حقوقی گفته میشود که انسانها نسبت به یکدیگر دارند و رعایت آنها بر هر مکلفی واجب است. این مفهوم در برابر [[حقالله]] قرار میگیرد، اما در [[فقه امامیه]] هر دو به هم پیوستهاند؛ زیرا تعدی به حقوق بندگان، در حقیقت نوعی بیاعتنایی به فرمان [[خدا|خداوند]] نیز محسوب میشود. اهمیت این موضوع چنان است که در [[حدیث|روایات]] آمده است: «یُغفَرُ لِکُلِّ ذَنبٍ ما خَلاَ حُقُوقَ النّاس»؛ یعنی همهی گناهان جز حقالناس آمرزیده میشوند.<ref>شیخ حرّ عاملی، ''وسائلالشیعه''، ج۱۷، ص۳۰۹.</ref>
| |
|
| |
| == تفاوت حقالله و حقالناس ==
| |
| فقهای مسلمان حقالله را اموری دانستهاند که متعلق به مصالح عمومی و الهی است، مانند [[نماز]] و [[روزه]]، و حقالناس را اموری که متعلّق به اشخاص معین است. با این حال، در بسیاری از موارد این دو حق در هم تنیدهاند؛ مثلاً در [[قصاص]] یا [[دیه]]، حقالناس با جنبهای از حقالله همراه است. فقهای امامیه مانند [[شهید ثانی]] در ''[[مسالک الأفهام]]'' تأکید کردهاند که حقالناس تنها با رضایت صاحب حق ساقط میشود، نه با [[توبه|توبهٔ]] فرد خاطی.<ref>شهید ثانی، ''مسالک الأفهام''، ج۱۴، ص۱۱۷.</ref>
| |
|
| |
| == گسترهی حقالناس در فقه اجتماعی ==
| |
| مفهوم حقالناس در فقه اسلامی محدود به اموال و معاملات نیست، بلکه در حوزههایی چون آبرو، امنیت، عدالت قضایی و حتی در رفتارهای فضای مجازی نیز مصداق دارد. بسیاری از فقهای معاصر شیعه، از جمله [[سید روحالله خمینی|روحالله خمینی]] در ''[[تحریر الوسیله]]''، [[غیبت]]، [[تهمت]] و هر نوع تضییع حیثیت مؤمن را از مصادیق روشن حقالناس دانستهاند. این نگاه سبب شده است که حقالناس یکی از پایههای اصلی [[اخلاق اسلامی]] و [[فقه اجتماعی]] شمرده شود.<ref>امام خمینی، ''تحریر الوسیله''، ج۲، ص۵۹.</ref>
| |
|
| |
| == جایگاه حقالناس در قرآن و معاد ==
| |
| در آموزههای [[قرآن]]، رعایت حقوق بندگان از معیارهای اصلی رستگاری معرفی شده است. آیهٔ «وَیْلٌ لِّلْمُطَفِّفِینَ» ([[آیه ۱ سوره مطففین|مطففین: ۱]]) نمونهای از تأکید بر دقت در حقوق مردم است. روایات نیز نشان میدهند که حقالناس در [[قیامت]] قابل بخشش نیست مگر با رضایت صاحبان حق؛ بنابراین، ادای امانت، انصاف در معامله، و پرهیز از ظلم، از لوازم [[ایمان]] حقیقی دانسته شدهاند.<ref>علامه طباطبایی، ''المیزان فی تفسیر القرآن''، ج۲۰، ص۲۵۰.</ref>
| |
|
| |
| == منابع ==
| |