قاعده لطف
امامت تنصیصی
امامت تنصیصی به معنای تعیین و نصب امام از جانب خداوند است. واژهی «تنصیص» از ریشهی «نصّ» به معنای تصریح و تعیین میآید. در این دیدگاه، امام و جانشین پیامبر اسلام(ص) با نصّ و فرمان الهی مشخص میشود و انتخاب مردم در اصل امامت نقشی ندارد.
مبانی و مستندات
۱. دلایل قرآنی
آیه ولایت:
«إِنَّمَا وَلِیُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ» (مائده/۵۵)
این آیه، بنا بر تفسیر شیعه، در شأن امام علی(ع) نازل شده و نشاندهندهی نصب الهی اوست.
آیه امامت:
«إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا» (بقره/۱۲۴)
تعبیر «جاعل» بیانگر آن است که امامت، منصبی الهی و از جانب خداست، نه انتخابی انسانی.
۲. دلایل روایی
حدیث غدیر: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه»
این حدیث بهعنوان تصریح پیامبر(ص) بر ولایت و جانشینی امام علی(ع) شناخته میشود.
حدیث ثقلین: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی...»
این حدیث نیز دلالت بر پیوند هدایت الهی با اهلبیت(ع) دارد.
تفاوت امامت تنصیصی و انتخابی
ویژگی امامت تنصیصی امامت انتخابی منبع مشروعیت خداوند و نص الهی رأی و بیعت مردم وظیفه مردم پذیرش و اطاعت انتخاب و بیعت دیدگاه پیروان شیعه امامیه اهل سنت
جایگاه عقل
عقل، نصب امام از سوی خدا را مقتضای حکمت الهی میداند؛ زیرا مردم به تنهایی قادر به تشخیص امام معصوم نیستند و هدایت امت بدون امام منصوب از جانب خداوند ناقص خواهد بود.
امامت تنصیصی، استمرار مسیر نبوت و تداوم هدایت الهی در امت اسلامی است. این دیدگاه بر پیوند میان وحی، عصمت و رهبری تأکید دارد و امام را حجت الهی بر زمین معرفی میکند.