ابن ابیالعوجاء
ابن ابیالعوجاء با نام اصلی عبدالکریم بن نویره، از زندیقان نامدار سده دوم هجری بود که با آموزههای اسلامی به مبارزه برخاست و بر اساس ادعای منابع شیعی، در مناظرات با جعفر بن محمد ناکام ماند. او سرانجام در دوران منصور عباسی اعدام شد و به ادعای منابع اسلامی پیش از مرگ به جعل احادیث و تحریف احکام دینی اعتراف کرد.
زندگی
ابن ابیالعوجاء، با نام کامل عبدالکریم بن نویرة، از چهرههای مشهور به زندقه در نیمه نخست سده دوم هجری قمری بود. در آن دوران، واژه زندقه بهطور خاص به پیروان آیینهای دوگانهپرستی مانند مانویان و بهطور عام به کسانی که با مبانی اسلام مخالفت میکردند یا منکر وجود خالق برای جهان بودند اطلاق میشد. ابن ابیالعوجاء دایی معن بن زائده شیبانی، از سرداران عرب، بود که خود نیز به زندقه متهم بود.[۱]
در الاحتجاج از طبرسی نقل شده است که ابن ابیالعوجاء شاگرد حسن بصری بود اما از عقیده توحید فاصله گرفت. او در ایام حج به مکه رفت و با جعفر بن محمد، امام ششم شیعیان امامیه، در مناظرهای شرکت کرد. در رساله توحید مفضل که مفضل بن عمر جعفی روایت کرده و علامه مجلسی به فارسی ترجمه کرده است، گفتوگویی میان مفضل و ابن ابیالعوجاء دربارهٔ نفی وجود خالق روایت شده که با پاسخهای تند مفضل و در نهایت پاسخهای تفصیلی جعفر بن محمد همراه بوده است. این پاسخها نمونهای از گفتوگوهای آزاد علمی در آن دوره بهشمار میآید.[۲]
ابن ابیالعوجاء با افرادی چون بشار بن برد، واصل بن عطا، عمرو بن عبید و صالح بن عبدالقدوس دوستی داشت و با آنان مجالس بحث و مناظره برپا میکرد. در سال ۱۵۵ هجری قمری، به دستور محمد بن سلیمان، والی کوفه در دوره خلافت منصور عباسی، بازداشت و اعدام شد. گفته شده پیش از کشته شدن، اعتراف کرد که چهار هزار حدیث جعلی ساخته و در آنها احکام دینی را تحریف کرده است.[۳]
در روایتی آمده است که او در مکه، در یکی از جلسات خود با جعفر بن محمد، دربارهٔ مراسم حج و قداست کعبه اظهار تردید کرد، اما جعفر بن محمد پاسخهایی مستدل ارائه داد و وجود خداوند را اثبات نمود. همچنین در منابع اسلامی نقل شده است که ابن ابیالعوجاء با همراهی سه تن از یارانش تصمیم گرفتند برای مقابله با قرآن، هر کدام معارضهای با یکچهارم آن بنویسند، اما در پایان یک سال، از این اقدام منصرف شدند.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابن ابیالعوجاء». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.