دارالندوه

مقدمه

دارالندوه (به معنای «خانهٔ شورا» یا «مجلس مشورت») یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی و مراکز سیاسی و اجتماعی در شهر مکه پیش از ظهور اسلام بود که نقش مجلس شورای قبیله قریش را ایفا می‌کرد. این بنا که ساختار و کارکرد آن در نوع خود بی‌نظیر بود، به عنوان قلب تپندهٔ حیات سیاسی و اجتماعی مکه، محل تجمع سران و بزرگان قریش برای اتخاذ تصمیمات حیاتی و سرنوشت‌ساز قبیله محسوب می‌شد. موقعیت مکانی آن در مجاورت کعبه، که خود مرکزیت مذهبی و اقتصادی مکه بود، اهمیت مضاعف به این مکان می‌داد و بر جایگاه رفیع آن در میان قریش تأکید می‌کرد.

تأسیس کننده

بنای دارالندوه به قُصَیّ بن کِلاب، یکی از شخصیت‌های برجسته و تأثیرگذار در تاریخ قبیله قریش و از اجداد پیامبر اسلام (ص)، نسبت داده می‌شود. قصیّ بن کلاب در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم میلادی (پیش از هجرت) اقدام به بازسازی و سازماندهی مجدد مکه کرد و در این راستا، علاوه بر ایجاد نظام حکومتی منسجم‌تر برای قریش، اقدام به تأسیس دارالندوه نمود. هدف اصلی از تأسیس این بنا، تمرکز قدرت و مشورت در یک مکان واحد بود تا از پراکندگی تصمیم‌گیری‌ها جلوگیری شود و قریش بتواند با وحدت نظر بیشتری در برابر چالش‌های داخلی و خارجی خود اقدام کند. قصیّ بن کلاب با این اقدام، گامی اساسی در جهت تثبیت رهبری قریش بر مکه و اعتلای جایگاه آنان برداشت.

اهمیت در تاریخ اسلام

دارالندوه، علاوه بر جایگاه خود در دوران پیش از اسلام، نقشی حیاتی و تلخ در تاریخ صدر اسلام ایفا کرد. این بنا شاهد یکی از بزرگ‌ترین توطئه‌های تاریخ علیه پیامبر اسلام (ص) بود. در آستانهٔ هجرت پیامبر (ص) از مکه به مدینه، هنگامی که خداوند به ایشان اجازهٔ خروج از شهر را داد، قریش که از گسترش روزافزون اسلام و اقتدار پیامبر (ص) احساس خطر می‌کرد، در دارالندوه گرد هم آمدند.

در شبی که به «لیلة المبیت» (شب بیتوته، شب گذراندن شب) مشهور است، رؤسای برجستهٔ قبیله قریش، از جمله ابوجهل، ابوسفیان، و دیگران، در دارالندوه جمع شدند. پس از بحث و تبادل نظر فراوان، تصمیم شومی گرفته شد: قتل پیامبر (ص) به صورت پنهانی. برای جلوگیری از انتقام بنی‌هاشم (خاندان پیامبر)، طرحی جنایتکارانه ریخته شد. قرار بر این شد که از هر قبیله از قبایل قریش، یک نفر شمشیرزن انتخاب شود و همگی با هم به خانهٔ پیامبر (ص) هجوم برده و ایشان را به قتل برسانند. بدین ترتیب، خون پیامبر (ص) به گردن تمام قبایل قریش می‌افتاد و بنی‌هاشم توان مقابله با تمام قریش را از دست می‌داد.این توطئه، که نقطهٔ اوج دشمنی قریش با پیامبر (ص) بود، همان شبی بود که پیامبر (ص) با تدبیر الهی و با همراهی علی بن ابی‌طالب (ع) که به جای ایشان در بستر خوابید، از چنگ قاتلان گریختند و راهی مدینه شدند. این واقعه، خود نشان‌دهندهٔ اهمیت دارالندوه به عنوان مرکزیت تصمیم‌گیری‌های قریش، حتی در قبال بزرگ‌ترین تهدیدی که از نظر آنان متوجه جایگاهشان بود، می‌باشد.