خورشید کاروان

تئاتر خورشید کاروان یک درام تاریخی و مذهبی ایرانی است که داستان اسیران کربلا و سر حسین بن علی در دیر راهب را روایت می‌کند. این نمایش از سال ۱۳۷۱ به کارگردانی حسین مسافر آستانه آغاز شد و بعدها توسط کارگردانانی چون محمود فرهنگ ادامه یافت. نمایش در مناسبت‌های مذهبی مانند محرم و صفر اجرا شده و تاکنون بیش از ۱۲۰۰ بار در ایران و کشورهای دیگر، از جمله انگلستان و امارات، به نمایش درآمده است.

این تئاتر با حضور بیش از ۶۰ بازیگر، شامل ۵ بازیگر زن و ۲۰ کودک، اجرا می‌شود. نقش راهب ابتدا توسط انوشیروان ارجمند ایفا شد و پس از وی، جلیل فرجاد این نقش را بر عهده گرفت. انتقادها شامل سادگی صحنه‌پردازی و نورپردازی است، اما متن نمایش و بازی بازیگران تحسین شده‌اند. در سال ۱۳۹۹، این تئاتر به‌صورت آنلاین نیز به نمایش گذاشته شد.

موضوع و اجرا

تئاتر خورشید کاروان، یک تئاتر درام تاریخی و مذهبی ایرانی است. این نمایش با بهره‌گیری از داستان مشهور دیر راهب به واقعه پس از عاشورا می‌پردازد. این نمایش حضور اسیران واقعه کربلا و سر بریده حسین بن علی در یکی از صومعه‌های بین‌راه کوفه تا شام را به تصویر کشیده است. سختی‌های اسیران در میانه راه و گفتگوی راهب با سر حسین بن علی، از نقاط اوج این نمایش است. در نمایش مربوط به اصفهان، لحاظات پایانی زندگی رقیه بنت الحسین نیز به نمایش‌نامه افزوده شده بود.

در اجرای این نمایش، از تکنیک‌های مختلفی چون موسیقی و مرثیه‌سرایی بهره برده شده تا حس مخاطب، شورانده شود. این تئاتر در ۷۵ دقیقه بر روی صحنه می‌رود.

عوامل

عوامل این تئاتر در برخی اجراها، متفاوت هستند. این نمایش توسط گروه فرهنگی فدک طراحی و اجرا می‌شد. این نمایش براساس نمایش هیهات نوشته ابوباسم حیادار و با بازنویسی و تدوین مهدی متوسلی و کارگردانی آن برعهده حسین مسافر آستانه به روی صحنه رفته است. در سال‌های بعد، کارگردانی این اثر بر عهده محمود فرهنگ، جواد طاهری، اصغر لشکری و جواد ایزد دوست بوده است. عبدالرضا کیهانی ، علی رضوانی و حسین عالم‌بخش به ترتیب دستیار کارگردان، مدیر تولید و طراحی صحنه این نمایش را بر عهده داشته‌اند.

همچنین گروه همسرایی به سرپرستی محمد سراج در این تئاتر، اجرا داشته‌است. سازمان هنری رسانه‌ای اوج، در برگزاری این تئاتر در شهرهای مختلف ایران، نقش فعالی داشته است.

در این تئاتر، با هنرمندی بیش از ۶۰ بازیگر از جمله ۵ بازیگر خانم و ۲۰ بازیگر کودک اجرا می‌شود. نقش راهب در این نمایش، تا زمان حیات انوشیروان ارجمند، بر عهده او بود و پس از درگذشت وی، این نقش را جلیل فرجاد برعهده گرفت. از میان بازیگران این تئاتر، می‌توان به کرامت رودساز، اسدالله بابایی، فرهاد بشارتی، مهدی امینی، محمود راسخ‌فر، اسدالله بابایی، سید محسن موسوی‌خواه، سید حسین انتظار، محمد طاهر، اسماعیل ساری، مهدی حسین‌زاده، بیژن گنجعلی، اسماعیل زنگل گیاه، هاشم شمس فلاورجانی، احسان متین و کیهان روحانی اشاره کرد.

تاریخچه

اولین اجرای این نمایش به سال ۱۳۷۰ در تهران اجرا شده است. از اولین اجرای این تئاتر تا سال ۱۳۸۱، نمایش با اجرای بازیگران غیرسرشناس به کار خود ادامه داد و پس از آن، در سال ۱۳۸۲، بازیگران حرفه‌ای تری به این صحنه راه‌پیدا کردند. تا پیش از این، کارگردانی اثر برعهده حسین مسافر آستانه بود و از آن به بعد، محمود فرهنگ این سمت را عهده‌دار شد.

نمایش این تئاتر، در مناسبت‌های مذهبی چون ایام محرم و صفر صورت می‌گیرد. این تئاتر در سال‌های مختلف، در شهرها و کشورهای بسیاری به نمایش درآمده است. از جمله کشورهایی که این تئاتر در آن به نمایش گذاشته شده می‌توان به ایران، انگلیس، هلند و امارات اشاره کرد. این تئاتر در ایران، در شهرهای اصفهان، کاشان، ایلام، کرمانشاه، سنندج، گرگان، قم، دزفول، مشهد اهواز، کرج، شوشتر، ابهر، محلات، تفرش، دلیجان، ارومیه، تبریز، زابل، شاهین‌شهر به اجرا در آمده است. بر اساس آمارهای منتشر شده تا سال ۱۳۹۸، بیش از ۱۲۰۰ اجرا از این تئاتر در شهرها و کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شده است. در سال ۱۳۹۹، این تئاتر به صورت آنلاین نیز به نمایش گذاشته شد. این تئاتر هر ساله به صورت مناسبتی در ماه محرم و صفر به اجرا در می‌آید.

در سال ۱۴۰۳، با کارگردانی عبدالرضا کیهانی، نمایش‌نامه‌خوانی این اثر در تهران برگزار شد و در پایان از تمام عوامل اجرایی این تئاتر، تقدیر به عمل آمد.

انتقادها

میزانسن‌های بسیار ساده و کمتر استفاده کردن از تکنیک‌های نورپردازی و صحنه‌پردازی از جمله انتقادهای وارد شده به این نمایش بوده است. موفقیت در جلب مخاطبان در طول سال‌های متمادی این نمایش، یکی از نقاط مثبت این نمایش و کارگردانی آن عنوان شده است. بازی خوب بازیگران این نمایش، همواره مورد تمجید منتقدان بوده است. یکی از نقاط قوت این تئاتر، ساختار متن آن معرفی شده است. به گفته منتقدان،‌ متن این نمایش‌نامه، با دوری از کلی‌گویی و شعارزدگی، ارتباط مداوم متن و مخاطب را حفظ کرده است. استقبال از این تئاتر با وجود قیمت نسبتا بالای بلیت آن، مورد توجه رسانه‌ها و منتقدان قرار گرفته است.

پانویس

منابع

• حمیدی، بهروز (۱۳۸۱). «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»». کتاب صحنه (۱۸): ۶۲-۶۳.
• رضوی، عارف (۱۳۷۲). «کاروان خورشید (اشاره ای به نمایش موثر خورشید کاروان در دانشکده هنرهای زیبا)». ادبستان فرهنگ و هنر (۴۵): ۱۰-۱۱.
• صدیقی، علی‌اکبر (۱۳۸۳). «نقد نمایش «خورشید کاروان»: 13 سال بی وقفه و با شور و احساس». کتاب صحنه (۳۵): ۴۳-۴۴.
• مغلی، روح‌الله (۱۳۸۱). «شور و عشق فلق - نقد «خورشید کاروان»». کتاب صحنه (۱۹): ۶۸-۶۹.
• خبرگزاری تهران (۱ آذر ۱۳۹۴). «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»». nabteh.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• جام‌جم آنلاین (۷ آبان ۱۳۹۳). ««خورشید کاروان» 24 ساله شد». jamejamonline.ir. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• خبرگزاری آنا (۱۲ آبان ۱۳۹۷). «خورشید کاروان همچنان می‌درخشد». ana.ir. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• خبرگزاری صاحب‌نیوز (۳۰ آبان ۱۳۹۵). «روایت عشق یک راهب به اهلبیت، در نمایش خورشید کاروان». sahebnews.ir. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• خبرگزاری عصر ایران (۱۵ دی ۱۳۹۰). «آغاز بیست و یکمین سال اجرای نمایش خورشید کاروان». asriran.com. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• خبرگزاری تسنیم (۱۵ مهر ۱۳۹۸). «پوستر «خورشید کاروان» منتشر شد». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• خبرگزاری العالم (۳۰ مهر ۱۳۹۶). «نمایش خورشید کاروان قم‎». alalam.ir. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• خبرگزاری تسنیم (۲۴ مهر ۱۳۹۹). «نمایش «خورشید کاروان» آنلاین اجرا می‌شود». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• خبرگزاری شهرآرا (۲۵ مرداد ۱۴۰۳). «نمایش آیینی «خورشید کاروان» در تئاتر شهر مشهد». shahraranews.ir. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• خبرگزاری ایمنا (۲۹ مرداد ۱۴۰۲). ««خورشید کاروان» روی صحنه رفت». imna.ir. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• خبرگزاری دفاع مقدس (۱۰ شهریور ۱۴۰۳). «برگزاری نمایشنامه‌خوانی «خورشید کاروان» در فرهنگسرای ارسباران». defapress.ir. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
• رحیمی، علی (۱۶ تیر ۱۴۰۳). «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی». naghdtheater.ir. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.