همایش کتاب سال عاشورا

همایش کتاب سال عاشورا،

اهداف و اهمیت

جایزه کتاب سال عاشورا که با نام جایزه دعبل خزاعی نیز شناخته میشود، یک جایزه مردم‌نهاد و غیردولتی است که با هدف ارزیابی و معرفی آثار برتر در حوزه فرهنگ عاشورایی بنیان‌گذاری شده است. این جایزه به صورت دوسالانه و از سوی بنیاد دعبل خزاعی برگزار می‌شود.

به گفته اسماعیل امینی، از اعضای شورای علمی جایزه کتاب سال عاشورا، این جایزه که با تلاش پژوهشگران، نویسندگان و منتقدان این حوزه شکل گرفته و بستری برای بررسی و معرفی کتاب‌های شاخص در زمینه‌های ادبیات، تاریخ، پژوهش‌های هنری و دیگر شاخه‌های مرتبط با عاشورا از جمله آثار هنری فراهم می‌کند.

تأسیس این جایزه، گامی ضروری برای نقد و بررسی کارنامه نشر آثار عاشورایی دانسته شده است. یکی از اهداف این جایزه، پالایش روایت‌های عاشورایی از اطلاعات نادرست و غیردقیق است که گاه در آثار ادبی و مداحی‌ها راه یافته‌اند. در کنار این جایزه، تشکیل کتابخانه‌ای ویژه از آثار پژوهشی و ادبی مرتبط با فرهنگ عاشورایی در دستور کار قرار گرفته است.

برگزاری جایزه کتاب سال عاشورا، توجه ناشران، نویسندگان و پژوهشگران را به تولید و انتشار آثار باکیفیت در این حوزه جلب کرده و به مرور زمان معیاری برای سنجش آثار عاشورایی در سطح علمی و هنری خواهد شد. این جایزه همچنین می‌تواند نسل‌های آینده را در تدوین کتاب‌های عاشورایی مبتنی بر معیارهای دقیق علمی و هنری هدایت کند.

ارزیابی آثار

آثار پس از ارسال به جشنواره، ابتدا در دبیرخانه ثبت و سپس به مرحله داوری سپرده می‌شوند. داوران از میان کارشناسان رشته‌های مختلف انتخاب شده و در جلساتی مشترک، بررسی آثار صورت می‌گیرد. در ارزیابی آثار ارسال به این جایزه، شورای علمی، معیارهایی را برای بررسی آثار در ۱۵ شاخه مختلف مورد توجه قرار می‌دهند. این معیارها بسته به نوع اثر متفاوت‌اند؛ برای مثال، در حوزه ادبیات، معیارهای فنی شعر و داستان مورد بررسی قرار می‌گیرند، در حالی که در پژوهش‌های تاریخی، صحت محتوایی و استناد به منابع معتبر از اهمیت بالایی برخوردار است.

تاریخچه

در سال ۱۴۰۲، خبرهایی در خصوص تاسیس سایت رسمی این جایزه منتشر شد.

دبیران و شورای علمی

هیات علمی جایزه کتاب سال عاشورایی، متشکل از جمعی از داوران و صاحب‌نظران برجسته علمی و هنری است که ریاست آن را محمدرضا سنگری بر عهده دارد. این شورا با انتخاب اعضای هیات داوری و خریداری آثار لازم، زمینه را برای بررسی دقیق و جامع آثار عاشورایی فراهم می‌کند.

دوره‌ها و برگزیدگان

دوره اول

اولین دوره کتاب سال عاشورا، در سال ۱۳۹۴ برگزار شد. این مراسم توسط بنیاد دعبل خزاعی و با همکاری مجموعه خیمه شکل گرفت. در این دوره ۵۴۰ اثر در جشنواره شرکت کردند که در نهایت ۵۴ اثر به مرحله نهایی راه یافتند. از این میان ۱۷ اثر به عنوان اثر برگزیده معرفی و سه کتاب نیز شایسته تقدیر قرار گرفتند.

در دوره اول، آثار ۵ سال قبل در موضوعات عاشورایی مورد توجه جشنواره قرار گرفت.

برگزیدگان دوره سوم کتاب سال عاشورا

بخش	شاخه	عنوان اثر	خالق	توضیحات
هنر	عکس	جامه دران	هادی لزیری
	خوشنویسی	ترکیب بند محتشم کاشانی	مجتبی ملک زاده
	هنرهای تجسمی	روزی که شبیه هیچ روزی نیست	محمد فدایی
	پژوهش هنری	شعر و موسیقی در نوحه های تهران قدیم	مهدی امین فروغی
ادبیات	داستانی	یاد یار و دیار	حمید گروگان
	تصویرگری	عطر گل سرخ	مرضیه صادقی
		قصه عاشورا	فرهاد جمشیدی
	شعر	ضربان ذات	قربان ولیئی
	ادبیات داستانی	ماه به روایت آه	ابوالفضل زروئی نصر آباد
	نوحه	هم صدا با جبرئیل	سیدمحمد سادات اخوی
	نمایش نامه و مجلس تعزیه	دفتر تعزیه ۱۱ و ۱۲	داود فتحعلی بیگی
		این رستاخیز عام	غلامعلی نادعلی زاده	شایسته تقدیر
	پژوهش ادبی	حسین زبانی	نرگس انصاری
		تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا (ع)	مهدی پیشوایی
		شهادت نامه امام حسین (ع)	محمد محمدی ری شهری
فرهنگ	پژوهش فرهنگی	تحول گفتمان در گزارش واقعه کربلا	رقیه میر ابوالقاسمی
		آئین و اسطوره در ایران شیعی	جبار رحمانی	شایسته تقدیر
		شهادت نامه امام حسین(ع)	محمد محمدی ری شهری

دوره دوم

دومین دوره جایزه کتاب سال عاشورا، توسط بنیاد دعبل خزاعی و با همکاری معاونت فرهنگ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، عتبه مقدس حسینی، بنیاد بین المللی عاشورا و انتشارات خیمه، به دبیری محمدرضا سنگری در سال ۱۳۹۵-۱۳۹۶ برگزار شد. در این دوره آثار منتشر شده در دو سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ در ۱۹ رشته از جمله مقتل (تألیفی)، تصحیح، پژوهش تاریخی، پژوهش اجتماعی، پژوهش فرهنگی‌، پژوهش هنری، پژوهش ادبی، شعر، نوحه، ادبیات داستانی و نثر ادبی، نمایشنامه و تعزیه‌نامه، خوشنویسی، عکس، تجسمی، شعر کودک و نوجوان، داستان کودک و نوجوان، گرافیک و تصویرگری کتاب کودک و نوجوان، ترجمه به فارسی و ترجمه از فارسی، امکان شرکت در جایزه را داشتند. در این دوره، اهداف زیر دنبال می‌شد: «معرفی و شناسایی آثار با موضوع امام حسین و اهل‌بیت و یاران او، تاریخ و تحلیل واقعه عاشورا، ادبیات، هنر و آیین‌های عاشورایی». در این دوره ۳۴۰ اثر به جشنواره راه یافتند.

اختتامیه این دوره در ۱۴ شهریور ۱۳۹۶ برگزار شد و در طول برگزاری جشنواره، ۳۴۳ اثر عاشورایی به آن راه یافتند که در دو سال گذشته منتشر شده بودند.

در پایان این دوره از برخی آثار توسط محمدمهدی رسولی (نویسنده، کارگردان و نقاش)، نفیسه مرشدزاده (داستان‌نویس)، محمود عبدالحسینی (عکاس)، جواد محقق (پژوهشگر و شاعر) و رضا مهدوی (موسیقی دان و نوازنده) تقدیر شد. همچنین از سعید کیایی برای اثر «دهم ماه»، اردشیر صادق‌پور برای کتاب «تحلیل زیبایی شناختی تابلوی عزیمت مسلم بن عقیل از مدینه به کوفه» و اسدالله علی‌عسگری برای کتاب «آموزش موسیقی پیش خوانی» تقدیر به عمل آمد. در بخش داستان کودک و نوجوان از نقی سلیمانی برای کتاب «پیامبر و فرزندانش» و همچنین رضا مکتبی برای تصویرگری کتاب «پیامبر و فرزندانش» تقدیر شد. در گروه فرهنگ و تاریخ، از محسن حسام مظاهری برای اثر «فرهنگ سوگ شیعی»، مصطفی صادقی کاشانی برای کتاب «تصحیح و منبع شناسی کتاب الملهوف سید ابن طاووس»، مهدی مسائلی برای کتاب «عار یا شعار» و  سیدمسعود عمرانی برای اثر «سلوک ماتم» تقدیر شد. در بخش ترجمه از مظهر ادوای برای کتاب «روضه الاحباب» تقدیر به عمل آمد. در بخش ادبیات نیز از غلامرضا سازگار برای اثر «آتش مهر» و مهدی آصفی برای اثر «مراثی خوشدل»، در بخش ادبیات نمایشی از محمد رحمانیان برای «نمایشنامه اسب‌ها» و مرید قنبری برای اثر «هفده مجلس شبیه‌خوانی» و در حوزه ادبیات داستانی از مریم راهی برای کتاب «فردا مسافرم» و مریم بصیری برای کتاب «شب‌های حرم خانه» و در بخش پژوهش ادبی از مهدی امین فروغی برای کتاب «محتشم‌نامه» و حمیدرضا جدیدی برای کتاب «بند بند عشق» تقدیر شد.

دوره سوم

سومین دوره کتاب سال عاشورا، از بهمن ۱۳۹۷، با فراخوان اعلامی، کار خود را آغاز کرد. در این دوره، ۲۷۰ اثر جمع‌آوری و به جشنواره راه پیدا کرد که در نهایت ۴۴ اثر به مرحله نهایی راه یافتند. آثار شرکت کرده در این دوره، در بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۷ منتشر شده‌اند. آیین اختتامیه این دوره در شهریور ۱۳۹۸ برگزار شد. در این دوره نیز محمدرضا سنگری دبیری این مراسم را بر عهده داشت.

برگزیدگان دوره سوم کتاب سال عاشورا

بخش	شاخه	عنوان اثر	خالق	انتشارات
کودک و نوجوان	شعر	یک دختر بی‌گوشواره	شاهین رهنما	به‌نشر
	داستان	کنار او فقط تو بوده‌ای	فریبا کلهر	دفتر نشر فرهنگ اسلامی
	تصویرگری	مختار؛ دادخواه نینوا	مهرداد شاهوردی	آثار سبز
هنر	خوشنویسی	مجموعه گنجینة الاسرار عمان سامانی	اکبر نیکخو	نشر آماره
	پژوهش هنری	نقوش سقانفارهای مازندران	محمدرضا شریف‌زاده و نسیم رمضان‌پور لمسو	آوای هدهد
فرهنگ و تاریخ	پژوهش تاریخی	تصوف ایرانی و عزاداری عاشورا	مشهدی نوش‌آبادی	آرما
	پژوهش‌های اجتماعی	آیین‌های تلویزیونی و بازنمایی حزن و فرح مذهبی	علی جعفری	آرما
ترجمه	ترجمه به فارسی	روزنامه عاشورا	جویا جهانبخش	دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان
		وقعة الطف	محمدصادق روحانی	کتاب طه
ادبیات	شعر	ماه ارغوان	عبدالرضا رضایی‌نیا	سلمان پاک
	شعر هیئت	شکوه شکفتن	محسن حافظی	سفیر اردهال
	ادبیات داستانی	داستان احضاریه	علی موذنی	اسم
	ادبیات غیرداستانی	کاشوب	نفیسه مرشدزاده	نشر اطراف
	ادبیات نمایشی	تعزیه‌نامه	غلامعلی نادعلی‌زاده	سمنگان
	پژوهش‌های ادبی	تاریخ مرثیه‌نگاری در شهر لکنهو هندوستان	کلب عباس	منشور سمیر

در این دورهُ از کتاب تکیه دولت از بودن اثر علیرضا قاسم‌خان، انتشارات علمی و فرهنگی در بخش پژوهش‌های هنری، تقدیر به عمل آمد. همچنین از کتاب خبر سرخ، اثر شهاب سبزواری، در بخش شعر، تقدیر به عمل آمد.

دوره چهارم

در مهر ۱۴۰۲، دوره جدیدی از کتاب سال عاشورا برگزار شد. در این دوره، ۱۷۰ اثر منتشر شده در بین سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ مورد بررسی قرار گرفت و از این میان ۳۲ اثر به مرحله نهایی رسیدند.

پانویس

منابع

• پایگاه اطلاع‌رسانی عقیق (۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲). «راه‌اندازی سایت جایزه کتاب سال عاشورا». aghigh.ir. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.
• پایگاه دارالحدیث. «شهادت نامه امام حسین(ع)، جایزه دعبل «کتاب سال عاشورا» را دریافت کرد». hadith.net. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.
• پایگاه اطلاع‌رسانی عقیق (۲۶ بهمن ۱۳۹۵). ««دومین دوره‌ کتاب سال عاشورا» فراخوان داد». aghigh.ir. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.
• خبرگزاری ایبنا (۲۷ شهریور ۱۳۹۸). «سومین دوره کتاب سال عاشورا برگزیدگان خود را شناخت». ibna.ir. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.
• خبرگزاری تسنیم (۵ شهریور ۱۳۹۶). «ارسال ۳۴۰ اثر به دومین دوره کتاب سال عاشورا/ تجلیل از ۱۸ اثر». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.
• خبرگزاری تسنیم (۳۰ دی ۱۳۹۷). «سومین دوره‌ کتاب سال عاشورا فراخوان داد». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.
• خبرگزاری رسمی حوزه (۱۶ مهر ۱۴۰۲). ««پژوهشنامه عاشورا» نامزد جایزه کتاب سال عاشورا شد». hawzahnews.com. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.
• خبرگزاری رضوی (۲۷ مرداد ۱۳۹۸). «وضعیت نگران کننده هنر مکتوب عاشورایی». razavi.news. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.
• خبرگزاری مهر (۱۴ شهریور ۱۳۹۶). «اختتامیه دومین دوره کتاب سال عاشورا برگزار شد/ جمع آوری ۳۴۳ اثر». mehrnews.com. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.
• خبرگزاری مهر (۲۴ شهریور ۱۳۹۸). «۲۰ اثر منتخب سومین دوره کتاب سال عاشورا تجلیل می‌شوند». mehrnews.com. دریافت‌شده در ۲۹ اسفند ۱۴۰۳.