امانتداری
از جمله دعاهایی دانسته شده که رد نخواهد شد.
آیات و روایات، استجابت دعا را مشروط به رعایت برخی امور مانند همسوبودن نیت قلبی و زبان در دعا، چشمپوشی و قطع امید از غیر خداوند و شناخت خدا دانستهاند. همچنین برخی رفتارها مانند گناه، حرامخوری، و ترک امر به معروف و نهی از منکر از موانع استجابت دعا معرفی شدهاند.
استجابت دعا به زمان و مکان خاصی محدود نشده؛ اما بنا بر روایات، دعا کردن در برخی از زمانها مانند روز عرفه و شب قدر و نیز برخی از مکانها همچون کنار کعبه، اطراف قبر پیامبر(ص) و نزد قبر امامان معصوم و بهویژه زیر قبه امام حسین(ع) به اجابت نزدیکتر است.[۱]
وعده الهی
استجابت دعا بهمعنای پاسخ دادن و پذیرفتن درخواست است. خداوند به بندگان خود در چند آیه از قرآن وعده استجابت دعا داده است. «مجیب» بهمعنای اجابتکننده درخواست بندگان از اسماء الهی است.
به گفته علامه طباطبایی استجابت دعا امری همیشگی در زندگی انسان است. اما وعده استجابت دعا نباید جایگزین تلاش انسان برای رسیدن به اهداف و منجر به کنار گذاشتن اسباب ظاهری و مختل شدن مسیر طبیعی زندگی او شود.[۲]
اسباب و شرایط
استجابت دعا در آیات و روایات مشروط به رعایت برخی از شروط و آماده کردن اسباب آن شده است.علامه طباطبایی براساس آیه ۶۰ سوره غافر «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» تنها دو شرط برای استجابت دعا برشمرده است که عبارتند از اینکه اولاً انسان دعا کند یعنی بخواهد. و ثانیاً انسان فقط از خدا بخواهد.
- همسویی زبان و قلب در دعا: در قرآن استجابت دعای بندگان امری قطعی دانسته است به این شرط که با دعای حقیقی خدا را بخوانند. علامه طباطبایی دعای حقیقی را به خواندن خدا همزمان با قلب و زبان تفسیر کرده است. همچنین از امام علی(ع) نقل شده خداوند دعایی که با غفلت دل همراه باشد را مستجاب نمیکند.[۳]
- انقطاع از غیر خدا: دل کندن از اسباب ظاهری و خیالی و خواندن خداوند از روی اخلاص، چراکه خداوند در آیه ۱۸۶ سوره بقره طلب کردن بندگان را فقط به خود مستند کرده است.
- دعا همراه با شناخت خدا: بر پایه روایتی امام صادق(ع) در پاسخ گروهی که از مستجاب نشدن دعا سؤال کردند، نداشتن شناخت و معرفت نسبت به شخصی که خوانده میشود را، دلیل عدم اجابت دعا بیان کرد.[۴]
منابع
- نهجالبلاغه، به تصحیح صبحی صالح، قم، هجرت، ۱۴۱۴ق.
- ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر - دار صادر، ۱۴۱۴ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.