معاملات
| نوع معامله | حلال یا حرام | شرایط صحت (در صورت حلال بودن) | دلایل حرمت (در صورت حرام بودن) |
|---|---|---|---|
| بیع (خرید و فروش) | حلال | 1. ایجاب و قبول
2. قصد و رضا 3. اهلیت طرفین 4. مالیت داشتن مبیع 5. معلوم بودن ثمن و مثمن |
— |
| بیع ربوی (خرید و فروش ربوی) | حرام | — | معاملهای که در آن دو کالای همجنس با تفاوت وزن/مقدار مبادله شوند، بدون شرط اضافه عوض یا زمان؛ مانند گندم با گندم بیشتر |
| بیع غرری (دارای ابهام) | حرام | — | معاملهای که مورد آن مجهول باشد یا احتمال ضرر فاحش در آن وجود دارد، مانند فروش ماهی در آب یا جنین در شکم |
| اجاره (کرایه دادن) | حلال | 1. تعیین منفعت مشخص
2. مدت معلوم 3. اهلیت طرفین 4. قابل تسلیم بودن مورد اجاره |
— |
| مضاربه (مشارکت سرمایه و کار) | حلال | 1. سرمایه نقدی باشد
2. سهم سود مشخص باشد 3. اجازه تصرف از طرف مالک 4. مضارب امین باشد |
— |
| مزارعه (شراکت در کشاورزی) | حلال | 1. زمین از مالک باشد
2. سهم طرفین مشخص 3. مدت معین 4. بذر از هر دو طرف یا یکی مشخص باشد |
— |
| مساقات (شراکت در آبیاری درختان) | حلال | شرایط مشابه مزارعه | — |
| قمار | حرام | — | بازی با برد و باخت مالی (چه با ابزار قمار، چه بدون آن) |
| معامله با ابزار قمار یا شراب | حرام | — | چون مبیع حرام است و مالیت شرعی ندارد |
| معامله با مال مسروقه یا غصبی | حرام | — | چون شخص مالک نیست، تصرف در آن حرام است |
| معامله صوری (بدون قصد واقعی) | باطل | — | چون قصد انشاء واقعی وجود ندارد |
| بیع شرط (مشروط به بازخرید) | حلال (با شرایط) | اگر شرط خلاف مقتضای عقد نباشد و شرط ضمن عقد باشد | در برخی موارد نزد برخی فقها اشکال دارد |
| سَلَم (پیشفروش با پرداخت نقدی کامل) | حلال | 1. تعیین کامل صفات کالا
2. موعد تحویل معین 3. پرداخت کامل ثمن هنگام عقد |
— |
| جعاله (جایزه در برابر عمل مشخص) | حلال | 1. عمل مشخص باشد
2. جایزه معلوم باشد 3. التزام به انجام عمل نباشد (تعهد نیست) |
— |
| رهن | حلال | مال باید قابل وثیقه باشد | — |
| ضمان | حلال | ضمانت دین با رضایت و شرایط معلوم | — |
| ودیعه (امانتگذاری) | حلال | شرط امانت بودن و عدم تصرف | — |
| عاریه (امانت برای استفاده) | حلال | استفاده رایگان از مال دیگری با رضایت او | — |
| وصیت | حلال | عدم وصیت به بیشتر از یکسوم مال مگر با اجازه ورثه | — |