خواب
خواب یک فرآیند بیولوژیکی ضروری و چرخهای در جانداران است که تقریباً یکسوم از طول عمر انسان را در بر میگیرد. این حالت تغییر یافته هوشیاری، نقشی حیاتی در تجدید قوا، بازسازی منابع انرژی و حفظ عملکرد بهینه ارگانیسم ایفا میکند.[۱]
تمایز خواب و رؤیا
در کاربرد روزمره، اصطلاحات خواب و رؤیا اغلب به جای یکدیگر استفاده میشوند، اما از منظر دقیق علمی و شناختی، هر یک تعریف مشخصی دارند. یکی به جنبهی زیستی و دیگری به جنبهی روانی این حالت میپردازد.
خواب حالتی است که طی آن، بدن به آرامش رسیده و فعالیت ارادی انسان متوقف میگردد؛ این وضعیت برای تجدید قوا و فعالیتهای حیاتی ضروری است. در مقابل، رؤیا مجموعهای از تصاویر ذهنی است که در وضعیت خواب مشاهده میشود؛ فرد در این صحنهها یا به صورت فعال نقش دارد یا تنها تماشاچی است.
نکته حائز اهمیت این است که مغز در زمان خواب از فعالیت باز نمیایستد و به کار خود ادامه میدهد. دلیل اینکه گاهی ما تصور میکنیم خوابی بدون رؤیا گذراندهایم، این است که حافظهی بیداری ما توانایی بازسازی مجدد آن تجربه را ندارد. در واقعیت، هیچ خوابی کاملاً عاری از رؤیا نیست.[۱]
رؤیا صادقه
در منظر الهیات تطبیقی، رؤیا در حالت خواب، به عنوان کارکرد متعالی ذهن، در تورات، انجیل و به ویژه قرآن کریم، به عنوان یک نعمت الهی و کانال ارتباطی وحیانی مورد تأکید قرار گرفته است. این پدیده، عمدتاً در کتب مذکور به عنوان رؤیای صادق تعریف میشود؛ رؤیایی که دارای ماهیت صحیح و پیشگویانه بوده و با واقعیت بیرونی یا امر الهی تطابق کامل دارد. مطالعات قرآنی، نمونههای متعددی از این نوع رؤیاها را برجسته میسازد که نقشی محوری در سیر تاریخی انبیا داشتهاند. این نمونهها شامل رؤیای کودکی حضرت یوسف مبنی بر سجده یازده ستاره و ماه (یوسف: 4)، تعبیر رؤیای دو همسلولی ایشان در زندان، و رؤیای عزیز مصر که یوسف تعبیر کرد، میباشد. علاوه بر این، رؤیای حضرت ابراهیم در خصوص اجرای امر قربانی کردن اسماعیل (ع) (صافات: 102)، نمونهای کلاسیک از رؤیای صادق مبتنی بر تکلیف الهی است. این رؤیاها در تقابل با پدیدههای ناشی از اضطرابات فیزیولوژیک یا فعال شدن فرآیندهای متابولیک در خواب REM، به عنوان حقیقت منکشف شده از قلمرو غیب و پیامی مستقیم دستهبندی میشوند.[۱]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (۱۳۶۰). «معارف اسلامی».