ابنآجروم
ابنآجرّوم (۶۷۲–۷۲۳ ق / ۱۲۷۳–۱۳۲۳ م)، با نام اصلی ابوعبدالله محمد بن محمد بن داود صَنْهاجی مراکشی نحوی بربریتبار مراکشی در سده هشتم هجری، بیشتر به دلیل کتاب المقدمه الآجرّومیّه شهرت دارد. نام او برگرفته از واژهای بربری بهمعنای «فقیر صوفی» است. وی در فاس به دنیا آمد، به مکه رفت، در مسیر در قاهره تحصیل کرد، و در نهایت در فاس اقامت گزید و درگذشت. اطلاعات کاملی از زندگیاش در دست نیست و جز کتاب معروف آجرّومیّه، هیچ اثر دیگری از او باقی نمانده است.
نام و نسب
او که از قبیله بربری صنهاجه برخاسته، به نام بربری «آگُروم» یا «ابن آجرّوم» شهرت یافت. بر اساس گزارش سیوطی، به خاطر حضور او در شهر فاس، به همین نام شهرت داشته است. اگر این روایت معتبر دانسته شود، دیدگاه کسانی که لقب «ابنآجرّوم» را حاصل تألیف و شهرت بعدی کتاب وی میدانند، نادرست خواهد بود. منابع قدیمی، واژه «آجرّوم» را در زبان بربری به معنای «فقیر صوفی» دانستهاند و به همین دلیل، ارتباط آن با واژههای یونانی یا لاتینی چون «اگرما» یا «اگراماریا» ناپذیرفتنی به نظر میرسد. اطلاعات جامعی دربارهٔ زندگی ابن آجرّوم در دست نیست. سیوطی نیز، با وجود شهرت کتاب «آجرومیّه»، مینویسد که آگاهی چندانی از زندگی او نیافته است.[۱]
زندگی
ابوعبدالله محمد بن محمد بن داود صَنْهاجی مراکشی (۶۷۲–۷۲۳ ق / ۱۲۷۳–۱۳۲۳ م) از نحویان و عالمان قرائات بود. سیوطی، با استناد به «تذکره ابنمکتوم»، گزارش کرده که وی در سال ۷۱۹ ق / ۱۳۱۹ م در شهر فاس به تدریس اشتغال داشته است.[۲]
بر پایه گزارشها، ابن آجرّوم احتمالاً در فاس زاده شد و در همانجا تحصیل کرد. سپس به حج رفت و در مسیر، مدتی در قاهره اقامت گزید و نزد ابوحیان محمد بن یوسف غرناطی (درگذشته ۷۴۵ ق / ۱۳۴۵ م) به فراگیری دانش پرداخت. گفته شده که او کتاب مشهور خود، المقدمه الآجرّومیّه فی مبادی علم العربیّه را در برابر کعبه تألیف کرده است. پس از آن در فاس اقامت گزید و به تدریس نحو و قرائات پرداخت.[۳]
درگذشت
وی در ماه صفر سال ۷۲۳ ق / ۱۳۲۳ م در فاس درگذشت و در محله باب الحدید که محل سکونت اندلسیها بود، به خاک سپرده شد. برخی منابع، محل دفن او را «باب الجیزیین» (نام امروزی آن: باب الحمراء) دانستهاند.[۴]
آثار
شهرت گسترده ابن آجرّوم عمدتاً به دلیل کتاب مختصر و آموزشی وی در نحو، یعنی المقدمه الآجرّومیّه است. هرچند سیوطی به نقل از ابنمکتوم، او را دانشمند در حوزههای فرایض، حساب، ادب و قرائات معرفی کرده و آثار منظوم و تألیفی دیگری نیز به او نسبت داده، اما هیچیک از آن آثار باقی نمانده است. همچنین از شرحی که گفته میشود بر منظومه شاطبی نگاشته بود نیز اثری در دست نیست.[۵]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابنآجروم». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.