ابنبقیه
ابوطاهر محمد ابنبقیه، وزیر شیعی آلبویه در قرن چهارم هجری، با وجود خاستگاه اجتماعی پایین، در عرصهٔ سیاست و حکومتداری نقش مؤثری ایفا کرد. وی در حکومت معزالدوله و عزالدوله بختیار به مقامات عالی رسید، اما پس از ورود عضدالدوله به عراق، قربانی رقابتهای سیاسی شد و به طرز خشنی به قتل رسید. ابنبقیه از حامیان شیعیان عراق بود و اقدامات مؤثری در حمایت از آنان انجام داد.
زندگی
ابوطاهر محمد، ملقب به ناصح، از وزیران شیعهمذهب خاندان آلبویه بود که در سال ۳۶۷ قمری در بغداد درگذشت. وی اصالتاً از منطقه اوانا در نزدیکی بغداد بود و پدرش به کشاورزی اشتغال داشت. ابوطاهر در نیمه نخست قرن چهارم هجری و در دوران بیثباتی سیاسی، نیرویی فراهم آورد و عوارض عبور از رود دجله در تکریت را در اختیار گرفت. با ورود معزالدوله احمد به عراق، به خدمت او درآمد و به مقام خوانسالاری رسید. در دوران حکومت عزالدوله بختیار نیز جایگاه خود را حفظ کرد و شخصاً وظیفه آمادهسازی و چشیدن غذاهای وی را بر عهده داشت. در دوره وزارت ابوالفضل عباس بن حسین شیرازی، ابوطاهر به مقام وزارت رسید و در سال ۳۶۲ قمری، علیرغم تمایل نداشتن، به عنوان جانشین او منصوب شد.[۱]
با ورود عضدالدوله به عراق، ابنبقیه که ناتوانی عزالدوله را در مقابله با قدرت نظامی امیر فارس تشخیص داده بود، تلاش کرد تا به عضدالدوله نزدیک شود. وی ادارهٔ مناطق واسط و تکریت را برعهده گرفت، اما همزمان از هر دو امیر بیم داشت. او با تشدید اختلافات میان عضدالدوله و عزالدوله و حمایت مالی از مخالفان عزالدوله، درصدد حفظ موقعیت خود برآمد. زمانی که عضدالدوله مجدداً وارد عراق شد، تصمیم گرفت انتقامی از ابنبقیه بگیرد. وی از بختیار خواست تا ابنبقیه را تحویل دهد. بختیار نیز فرمان داد چشم او را کور کنند و سپس او را نزد عضدالدوله فرستاد. به دستور عضدالدوله، ابنبقیه زیر پای فیل افکنده شد، کشته گردید و پیکرش در کنار دجله بر دار آویخته شد. جسد وی در تمام دوران سلطهٔ عضدالدوله بر بغداد همچنان بر دار بود.[۲]
با وجود مرگ خشونتبار او، عضدالدوله پس از شنیدن قصیدهای در رثای ابنبقیه، سرودهٔ ابنانباری، چنان متأثر شد که اظهار داشت ای کاش خود به جای او بود. اگرچه بیشتر منابع تاریخی به دلیل جایگاه اجتماعی پایین ابنبقیه نسبت به او دید مثبتی نداشتند، شواهد حاکی از توانایی و تدبیر وی در اداره امور است. او از شیعیان عراقی حمایت میکرد و در یک مورد، یکی از امرای بغداد را که در محله کرخ گروهی از شیعیان را به قتل رسانده بود، به مجازات رساند.[۳]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابنبقیه». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.