کاربر:بسم رب الحسین/صفحه تمرین

کنترل ذهن

در متون اسلامی (قرآن، احادیث و کتب اخلاقی) به کنترل ذهن و مدیریت افکار تحت عناوینی مانند «حفظ القلب»، «مراقبه نفس»، «تدبیر افکار» و «جهاد با نفس» اشاره شده است.[۱]

---

**کنترل ذهن در اسلام** بر اساس **تزکیه نفس** (پالایش درون) و **مراقبه** (خودنگه‌داری) استوار است. قرآن در سوره رعد (آیه ۲۸) می‌فرماید:  

**«أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»** (آگاه باشید که با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد).[[ ۲] 

همچنین محمد بن عبدالله در حدیثی مشهور فرمود:  

**«المُؤْمِنُ القَوِيُّ خَیْرٌ مِنَ المُؤْمِنِ الضَّعِيفِ»** (مؤمن قوی از مؤمن ضعیف بهتر است)، که به اهمیت تسلط بر نفس اشاره دارد.[[۳]  

علی بن ابی طالب در **نهج‌البلاغه** (خطبه ۱۷۶) می‌فرماید: **«قَادِرُ نَفْسِهِ مَنْ مَلَکَ هَوَاهَا»** (کسی که بر هوای نفسش مسلط باشد، بر نفس خود چیره شده است).  

مقاله علمی: «راهکارهایی در کنترل ذهن و خواطر نفسانی با تأکید بر منابع اسلام»[[4]

لینک مقاله در سایت پژوهشگاه علوم انسانی

✨ نکات کلیدی مقاله:

1. منشأ اندیشه‌ها در ذهن انسان

- ذهن انسان محل ورود افکار مختلف است که منشأ آن‌ها می‌تواند الهی، نفسانی یا شیطانی باشد.

- شناخت منشأ افکار، اولین گام در کنترل ذهن است.

2. وسوسه‌های شیطانی و خواطر نفسانی

- وسوسه‌ها از طریق خیال وارد ذهن می‌شوند و اگر کنترل نشوند، به عمل منتهی می‌گردند.

- در منابع اسلامی، دفع وسوسه‌ها با ذکر، مراقبه، و تقویت اراده توصیه شده است.

3. راهکارهای عملی برای کنترل ذهن

- ذکر و یاد خدا: موجب آرامش ذهن و دفع افکار منفی می‌شود. (رعد: ۲۸)

- مراقبه و محاسبه نفس: بررسی روزانه افکار و اعمال برای اصلاح ذهن.

- مطالعه متون اخلاقی و عرفانی: مانند آثار امام خمینی، علامه طباطبایی، و ملاصدرا.

- تمرین تمرکز و خلوت‌گزینی: برای پالایش ذهن از افکار پراکنده.

---

🎙️ سخنرانی تربیتی: «کنترل ذهن در مسیر تقرّب»[5]

📌 لینک سخنرانی در سایت رسمی43dcd9a7-70db-4a1f-b0ae-981daa162054

✨ نکات برجسته سخنرانی:

- کنترل ذهن لازمه‌ی تقوا و دینداری است.

- ذهن انسان اگر رها شود، به راحتی تحت تأثیر افکار منفی و بی‌هدف قرار می‌گیرد.

- استاد پناهیان توصیه می‌کند که انسان باید ذهن خود را تربیت کند تا در مسیر بندگی خدا قرار گیرد.

- تمرین‌هایی مانند «توجه به حضور خدا»، «تنظیم نیت»، و «تمرکز بر هدف‌های معنوی» از جمله روش‌های پیشنهادی ایشان هستند.

-

منابع

[۱] **«احیا علوم الدین» غزالی** (جلد ۳، باب مراقبه)

[۲]**«مراقبات» میرزا جواد ملکی تبریزی**

[۳]** صحیح مسلم، جلد ۴، صفحه۲۰۵۲

《[۴]**نویسندگان: علی عسگری یزدی و علی قنبریان

منبع: فصلنامه اخلاق، سال ششم،شماره ۲۱، بهار ۱۳۹۵》

[۵]** استاد علیرضا پناهیان