حدیث انظر الی ما قال

ضرب‌المثل «اُنظُر إلی ما قال ولا تنظُر إلی من قال» به اهمیت ارزیابی سخن بدون توجه به شخصیت گوینده اشاره دارد. این مفهوم در احادیث و سخنان بزرگانی مانند محمد، پیامبر اسلام، و علی بن ابی‌طالب مورد تأکید قرار گرفته و بیان می‌کند که حکمت و دانش، گمشده مؤمن است که باید آن را از هر کجا، حتی از افراد ناشایست، به دست آورد.

معنای اصطلاحی

«اُنظُر الی ما قال» این عبارت ضرب‌المثلی معروف است که از احادیث اسلامی گرفته شده است. جمله کامل آن چنین است: «اُنظُر إلی ما قال ولا تنظُر إلی من قال»، به این معنا که هنگام شنیدن سخنی، به محتوای آن توجه کن و آن را ارزیابی نما، نه به جایگاه یا شخصیت گوینده. این سخن در مورد افرادی به کار می‌رود که سخنان حکمت‌آمیز را به دلیل کوچک شمردن گوینده، بی‌اهمیت تلقی می‌کنند.

در روایات اسلامی

از پیامبر اسلام روایت شده است: «الحکمة ضالّة المؤمن، یأخذها حیث وجدها»، به این معنا که سخن حکیمانه، گمشده مؤمن است و هر کجا که آن را بیابد، به دست می‌آورد. همچنین، از علی بن ابی‌طالب نقل شده است: «الحکمة ضالّة المؤمن، فاطلبوها ولو عند المشرک، تکونوا أحقّ بها وأهلها»، یعنی دانش گمشده مؤمن است، آن را حتی نزد مشرکان بجویید، چرا که شما از دیگران به آن شایسته‌ترید.

در منابع غیر اسلامی

حکما نیز گفته‌اند: «خذ الحکمة ولو من أفواه المجانین»، یعنی حکمت را حتی از زبان دیوانگان بیاموز. در روایت دیگری از اسکندر آمده است که سخن حکیمانه را نباید به دلیل پست بودن گوینده بی‌ارزش دانست، همان‌طور که یک غواص هرگز مروارید ارزشمند را به خاطر ناچیز بودن فردی که آن را یافته، خوار نمی‌شمارد.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «انظر الی ما قال». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.