بیدل دهلوی

ابوالمعالی میرزا عبدالقادر بن عبدالخالق ارلاس یا برلاس مشهور به بیدل، شاعر پارسی‌گوی هندی و از تبار ترکان جغتایی برلاس، در سال ۱۰۵۴ هجری قمری در اکبرآباد هند زاده شد و در ۱۱۳۳ هجری قمری درگذشت. او بیشتر عمر خود را در شاه‌جهان‌آباد به عزلت و خلق آثار گذراند و به سبک هندی شهرت یافت. اشعار و نوشته‌هایش ترکیبی از اندیشه‌های عرفانی و مضامین پیچیده بود. آثارش شامل مثنوی‌ها، دیوان اشعار و مکاتیب است. بیدل در افغانستان و بخش‌هایی از آسیای مرکزی محبوبیت ویژه‌ای دارد.

زندگی

ابوالمعالی میرزا عبدالقادر بن عبدالخالق ارلاس یا برلاس، متخلّص به «بیدل»، شاعر پارسی‌گوی هندی، در سال ۱۰۵۴ هجری قمری (۱۶۴۴ میلادی) در اکبرآباد هند زاده شد و در ماه صفر سال ۱۱۳۳ هجری قمری (۱۷۲۰ میلادی) در روز ۵ دسامبر، به‌گفته‌ای در عظیم‌آباد و به روایتی دیگر در دهلی درگذشت. او از تبار ترکان جغتایی برلاس بود، اما در هندوستان تولد و پرورش یافت و بیشتر عمر خود را در شاه‌جهان‌آباد در عزلت و آزادی گذراند و به فعالیت‌های فکری عرفانی و خلق آثار منظوم و منثور مشغول بود.

بیدل در سال ۱۰۷۹ هجری قمری به خدمت محمد اعظم بن اورنگ‌زیب پیوست و سپس به سفر و سیاحت پرداخت. سرانجام در سال ۱۰۹۶ هجری قمری در دهلی ساکن شد و نزد آصف‌جاه اول، نظام حیدرآباد، جایگاه و احترام یافت.

سبک و ویژگی‌ها

بیدل در نظم و نثر دارای سبکی خاص بود و از برجسته‌ترین نمونه‌های سبک هندی به‌شمار می‌رفت. آثار او سرشار از اندیشه‌های عرفانی با مضامین پیچیده، همراه با استعاره‌ها و کنایات درهم‌تنیده است. او در خیال‌پردازی و ابداع مضامین دقیق مهارت داشت.

آثار

از آثار او می‌توان به مثنوی‌های عرفات، طلسم حیرت، طور معرفت، محیط اعظم، تنبیه المهوسین و نیز دیوان قصاید، غزلیات، ترجیعات، ترکیبات، مقطعات، مستزاد، تواریخ مربع، مخمس، هزلیات، رباعیات و مجموعه‌ای از مکاتیب اشاره کرد. بیشتر مکاتیب او خطاب به ممدوح خود شکرالله و دو فرزند اوست که به نام‌های رقعات یا انشاء شناخته می‌شوند. کلیات بیدل در سال ۱۲۸۷ هجری قمری در لکنهور به‌صورت چاپ سنگی منتشر شد.

محبوبیت

بیدل در افغانستان، بخش‌هایی از ترکستان چین، تاجیکستان و ازبکستان از محبوبیت بالایی برخوردار است.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «بیدل». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.