استدراج

موضوع:استخراج

اِستدراج» از سنتهای الهی به معنای نزدیک شدن تدریجى و غیرمستقیم کافران و فاسقان به هلاکت و عذاب، بر اثر اصرار بر کفر و گناه است. استدراج توسط خداوند بر اساس حکمت بوده و با عدالت او منافاتی ندارد و مادامی که نزول عذاب مایه بیداری و برگشت گناهکاران باشد، خداوند اقدام به عذاب استدراج نمی‏‌کند. عذاب استدراج به دنبال برخی از گناهان مانند تکذیب آیات الهی و فراموشی و غفلت از پیام‏های الهی، دامن‏گیر شخص می‏‌شود؛ اما در مقابل، ایمان و تقوا، یاد خدا و شکر او، از عوامل ایمنى از سنت استدراج است.

استخراج دارای دو معنی است:

معنای اول

گرفتن چیزی به تدریج است، زیرا اصل این ماده از «درجه» گرفته شده که به معنی «پله» است، همان گونه که انسان در صعود و نزول از طبقات پائین عمارت به بالا یا به عکس، از پله‌ها استفاده می‌کند؛ همچنین هرگاه چیزی را تدریجاً و مرحله به مرحله بگیرند یا گرفتار سازند به این عمل استدراج گفته می‌شود.

معنای دوم

معنی دیگر استدراج، «پیچیدن» است، همان گونه که یک طومار را به هم می‌پیچند. و به گفته علامه شعرانی: استدراج، اندک اندک بردن و نزدیک کردن است. بنابراین، این واژه در همه کاربردهایش متضمن معناى تدریج و نوعى حرکت صعودى یا نزولى است. استدراج در اصطلاح نوعی عقوبت تدریجی بر کافران و گناهکاران غافل در چهره برخورداری آنان از نعمت‏های دنیوی است.

نتیجه گیری:

مفهوم استدراج در قرآن به معناى فرو‌کشیدن تدریجى افراد به سوى مقصد و سرانجامشان یا در هم پیچیدن زندگى و وجودشان از طریق اغفال آنها از یاد خداست که اعطاى نعمت و آسایش بیشتر در این فرایند نقشى اساسى دارد. انسان‌هایى که از هدایت‌ها و آزمایش‌هاى گوناگون خداوند براى هدایت تأثیر مثبت نمى‌پذیرند، در آخرین مرحله به آنان مهلت داده شده، به کلى رها مى‌گردند و حتى زمینه‌ها و امکانات سقوط نیز برایشان مهیا ‌مى‌شود و به تدریج به سرانجام شوم خویش نزدیک شده، ناگاه به عذاب خداوندى دچار مى‌گردند.

منبع:

۱:دائرةالمعارف قرآن کریم، على معمورى، جلد ۳، صفحه ۵۶-۸۰.

۲:"استدراج"، دانشنامه پژوهه، حسین خوشبخت