عدل (کلام)

عدل الهی (العدل)

تعریف و جایگاه :

عدل، به معنای قرار دادن هر چیزی در جایگاه شایسته‌اش، دومین اصل از اصول پنجگانهٔ اعتقادی مذهب شیعهٔ دوازده امامی است.

عتقاد به عدل الهی بدین معناست که خداوند در تمام افعال خود—از آفرینش تا تشریع قوانین و پاداش و کیفر—هیچگاه مرتکب ظلم (گذشتن از حق دیگری) یا فعل قبیح نمی‌شود و هر کاری از جانب او حکیمانه و مطابق با مصلحت است. این اصل، تصویری از خدایی حکیم و هدفمند را ارائه می‌دهد که جهان را بیهوده نیافریده و قوانینش همگی بر پایهٔ حکمت و رحمت استوار است. از این منظر، عدل جلوه‌ای از حکمت و علم بی‌پایان پروردگار به شمار می‌رود.

پیامدها و آثار اعتقادی و اجتماعی

باور به عدل الهی، پیامدهای عمیقی در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان دارد. از نگاه اعتقادی، این اصل مسئله حریت و اختیار انسان را تقویت می‌کند؛ به باور متکلمان اسلامی، اگر انسان مجبور باشد (جبر)، بازخواست و پاداش و عقاب او توسط خداوند—که عادل است—معنایی نخواهد داشت.بنابراین، عدل الهی مکمل بحث "قدر" و "قضا" بوده و تفکر جبری را نفی می‌کند.در عرصهٔ اجتماعی نیز، این باور، مسلمانان را به برپایی عدالت در جامعه و دوری از هرگونه ستمگری و تبعیض ناروا فرامی‌خواند، چرا که آنان خود را پیرو عادلی مطلق می‌دانند که عدل را دوست دارد. این اصل، پلی بین کلام و اخلاق اسلامی ایجاد کرده و انگیزه‌ای قدرتمند برای عمل به تکالیف و دوری از گناهان فراهم می‌سازد.

پانویس ها

منابع :

• قرآن کریم
• سبحانی، جعفر، الالهیات على هدى الکتاب و السنة و العقل. انتشارات اسلامیه ،1399، جلد 1.

• سبحانی، جعفر، العدل الالهی ، انتشارات اسلامیه، 1386.
• مطهری، مرتضی. آشنایی با علوم اسلامی (کلام، عرفان، حکمت عملی)، انتشارات صدرا ، 1382.
• مطهری ، مرتضی ، عدل الهی، انتشارات صدرا ، 1386.

• مصباح یزدی، محمدتقی. آموزش عقاید. انتشارات چاپ ونشر بین الملل ، نوبت 13، 1383،جلد 1 .

• مصباح یزدی، محمدتقی. پیشنیازهای مدیریت اسلامی، انتشارات موسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی ( ره ) نوبت دوم ، 1397 .

• نرم افزار جامع الاتفاسیر ، کلینی، محمد بن یعقوب. الکافی. جلد 2 .