عباس بن فرناس

عباس ابن فرناس (درگذشته ۸۸۷ م) شاعر، ادیب و دانشمندی در دربار امیران اندلس، از جمله الحکم اول، عبدالرحمن دوم و محمد اول بود. وی که از خاندان بربر بود، در منطقه تاکرُنا (رُندَه) سکونت داشت. اطلاعات محدودی دربارهٔ او وجود دارد و تنها بخش‌هایی از اشعارش باقی مانده است.

ابن فرناس که توسط مورخ ابن حَیّان به حکیم اندلس شهرت یافته بود، به شاخه‌های مختلف دانش علاقه داشت. او به‌ویژه به‌عنوان یک شاعر-منجم در دربار عبدالرحمن دوم شناخته می‌شد و حقوق دوگانه‌ای از سوی امیر به‌عنوان شاعر و منجم دریافت می‌کرد. او اولین کسی بود که در اندلس کره حلقه‌ای (اسطرلاب کروی) ساخت و همچنین برای امیر محمد یک ساعت آبی (مِیقانه) طراحی کرد که به تعیین اوقات نماز در شرایط جوی نامناسب کمک می‌کرد. افزون بر این، او در خانه‌اش یک شبه‌سیاره‌نما (آسمان‌نما) ساخت که نمایشگر کرات آسمانی بود و توانایی ایجاد جلوه‌هایی از ابر، رعد و برق داشت.

وی بیشتر به فناوری علاقه‌مند بود تا نجوم محض. ابن حَیّان ذکر کرده که او اولین فردی در اندلس بود که صنعت شیشه‌سازی را از سنگ معدنی توسعه داد. او همچنین تلاش ناموفقی برای پرواز داشت؛ با پوشیدن لباسی پوشیده از پر و دو بال، از تپه‌ای در قرطبه پرید و برای مدتی کوتاه در هوا ماند، اما پس از سقوط، دچار آسیب در ناحیه کمر شد.

در دیگر زمینه‌های علمی، ابن فرناس نخستین اندلسی بود که کتاب العَروض خلیل بن احمد را تفسیر کرد و احتمالاً کتابی در این باره نوشت که امروزه در دست نیست. او همچنین به‌عنوان کارشناس نیرنجات (افسون‌های جادویی) شناخته می‌شد و به دلیل تکرار عباراتی که به‌عنوان وردهای جادویی تلقی می‌شدند، به بدعت‌گذاری متهم گردید. افزون بر این، او رساله‌ای در زمینه موسیقی را که احتمالاً از مشرق به اندلس آورده شده بود، تفسیر کرد.

پانویس

منابع

• SAMSO, JULIO (2014). "ABBAS IBN FIRNAS". The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam (به انگلیسی). New York: Oxford University Press.