دایرهالمعارف آکسفورد فلسفه، علم و فناوری در اسلام
دانشنامه آکسفورد فلسفه، علم و فناوری در اسلام که در انگلیسی با عنوان اصلی The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam شناخته میشود، (OEPSTI) بر پایه دایرةالمعارف آکسفورد جهان اسلام شکل گرفته و تاریخچهای جامع از رشتههای فلسفی و علمی در اسلام طی چهارده قرن ارائه میدهد. این اثر مجموعهای گسترده از موضوعات، شخصیتها و تحولات مهم در سنت فکری و علمی اسلامی را پوشش میدهد. مقالات آن علاوه بر تحلیلهای فنی، به مسائل کلان جهانبینی و نگرش فلسفی که زیربنای توسعه رشتههای مختلف در تاریخ اسلام بودهاند نیز میپردازند.
محتوا
این دانشنامه رشد و شکوفایی فلسفه، علم و فناوری را به شیوهای میانرشتهای بررسی میکند و ارتباط آن با زمینههای اجتماعی و تاریخی را تحلیل مینماید. علوم اسلامی تا حدی «اسلامی» محسوب میشوند که دیدگاه متافیزیکی و فرهنگ تمدنی اسلام را منعکس کنند. دانشمندان مسلمان با تعامل با سنتهای پیشااسلامی، جهانبینی اسلامی را در قالبهای متنوع فلسفی، علمی و هنری بیان کردهاند. برخی مقالات مفهومی این دانشنامه به تبیین این موضوعات میپردازند و به بررسی ایدههای دینی، فلسفی و کیهانشناختی در اسلام کمک میکنند.[۱]
اصل بنیادین تفکر اسلامی توحید است که وحدانیت مطلق خدا را در مرکز جهانبینی و اعمال اسلامی قرار میدهد. این اصل نهتنها در الهیات اسلامی، بلکه در فلسفه، علوم طبیعی، تفسیر قرآن و فقه نیز تأثیر عمیقی داشته و باعث شکلگیری نگرشی یکپارچه به جهان طبیعت و حوزه انسانی شده است. یکی از ویژگیهای اسلام کلاسیک، نبود مرزبندیهای مشخص میان رشتههای مختلف دانش است؛ چنانکه ابن رشد هم فیلسوف بود و هم فقیه و پزشک، و ابوریحان بیرونی علاوه بر ستارهشناسی و ریاضیات، در تاریخنگاری و قومنگاری نیز سرآمد بود.[۲]
در چنین چارچوبی، طبیعت بهعنوان موضوع مشترک فلسفه و علوم تجربی مورد مطالعه قرار گرفت. روشهای متعددی که طی قرون متمادی توسعه یافتند، تعامل بین فلسفه و علوم طبیعی را تسهیل کردند. در حوزه فناوری، دانشمندان مسلمان و غیرمسلمان مجموعهای گسترده از دستاوردها، از اسطرلاب و نقشهها گرفته تا آسیابهای آبی و ابزارهای جراحی، ارائه کردند. مراکز علمی مانند بیمارستانها، کتابخانهها و رصدخانهها با حمایت حکومتی شکوفا شدند.[۳]
همه آنچه در جهان اسلام تولید شد، لزوماً «اسلامی» به معنای خاص آن نبود؛ بلکه این سرزمینها میزبان ادیان و فرهنگهای متنوعی بودند. یهودیان، مسیحیان و دیگر گروههای مذهبی در حوزههای مختلف علمی با مسلمانان همکاری داشتند. اصطلاح اسلامیّت (Islamicate) که توسط مارشال هاجسون پیشنهاد شده، این تعاملات میان فرهنگی را توصیف میکند. OEPSTI این جنبه از تاریخ علم و فلسفه اسلامی را مدنظر قرار داده و در بررسی شخصیتها، مفاهیم علمی و فناوریها، رویکردی میانرشتهای را اتخاذ کرده است.[۴]
این دانشنامه طیف گستردهای از موضوعات مرتبط با فلسفه، علم و فناوری در اسلام را شامل میشود و علاوه بر پوشش دورههای کلاسیک و مدرن، به پیوستگی و گسستهای تاریخی در علوم اسلامی میپردازد. همچنین، تعامل میراث اسلامی با فلسفه و علم مدرن غربی بهصورت انتقادی مورد بررسی قرار گرفته است. مقالات این مجموعه توسط پژوهشگران برجسته در حوزههای فلسفه اسلامی، الهیات، منطق، تاریخ علوم، اخلاق، زیباییشناسی، محیطزیست و سایر شاخههای مرتبط نگاشته شدهاند. برخی مقالات از دایرةالمعارف آکسفورد جهان اسلام گرفته شدهاند اما با محتوای جدید بهروزرسانی و گسترش یافتهاند.[۵]
ویژگیها
OEPSTI برای دانشجویان، پژوهشگران و خوانندگان عمومی طراحی شده است و ضمن حفظ دقت علمی، از پیچیدگی و تکرارهای غیرضروری پرهیز کرده است تا اطلاعات را به شیوهای روشن و قابلفهم ارائه دهد.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ Kalin, “PREFACE”, Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam.
- ↑ Kalin, “PREFACE”, Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam.
- ↑ Kalin, “PREFACE”, Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam.
- ↑ Kalin, “PREFACE”, Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam.
- ↑ Kalin, “PREFACE”, Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam.
- ↑ Kalin, “PREFACE”, Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam.
منابع
- Kalin, Ibrahim (2014). "PREFACE". The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam (به انگلیسی). New York: Oxford University Press.