بیان بن سمعان

بیان بن سمعان تمیمی نهدی، از چهره‌های مذهبی قرن دوم هجری بود که به الوهیت علی و عقیده تناسخ معتقد بود و خود را پیامبر معرفی کرد. وی در سال ۱۱۹ هجری به اتهام زندقه کشته شد.

زندگی

بیان، با نام کامل بن سمعان نهدی کوفی تمیمی، از چهره‌های مذهبی و فلسفی اوایل قرن دوم هجری در عراق بود. او یکی از سران کیسانیه است که فرقه بیانیه به وی منسوب می‌باشد. وی در کوفه می‌زیسته و از القاب وی تبان است. وی ابتدا از کیسانیه بود اما بعدها با ادعاهایی چون نبوت و امامت، گروهی را نزد خویش جمع نمود. در نهایت وی به دست حاکم کوفه دستگیر و اعدام گردید.

باورها

او به الوهیت علی بن ابی‌طالب معتقد بود و بر این باور بود که بخشی از ذات الهی به شکل جسمانی (ناسوت) با او متحد شده است. پس از علی، این عقیده را درباره فرزندش محمد بن الحنفیه و سپس فرزند محمد، ابوهاشم، نیز مطرح می‌کرد و خود را واجد همین مقام می‌دانست. بیان نامه‌ای به محمد باقر نوشت و او را به پیروی از خود فراخواند و در این نامه خود را پیامبر معرفی کرد. او به عقیده‌ی تناسخ اعتقاد داشت. بیان بن سمعان را از غالیانی می‌دانند که به نوشته شهرستانی و نوبختی از محمد باقر درخواست کرده بود او را به عنوان امام و پیامبر به رسمیت بشناسد اما محمد باقر از او تبری جسته بود.

پیروان وی به این مطلب باور داشتند که امامت از محمد بن حنفیه به فرزند ابوهاشم و از او به بیان بن سمعان منتقل شده است. اما بیان بن سمعان پس از مرگ ابوهاشم به امامت اکتفا نکرد و ادعای نبوت کرد. بیان را نخستین کس می‌دانند که نظریه خلق قرآن را مطرح کرد و به آن باور داشت.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «بیان بن سمعان». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.

• Buckley، .Ron P (۲۰۲۰). Muḥammad al-Bāqir (ویراست Edited by: Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Everett Rowson). Encyclopaedia of Islam, THREE.