آیه وضو
| مشخصات قرآنی | |
|---|---|
| نام آیه | آیه 6 سوره مائده |
| نام سوره | مائده |
| محل نزول | مدینه |
| اطلاعات دیگر | |
| متن آیه | یا ایها الذین آمنوا فاغسلوا وجوهکم و ای یکم... |
آیه وضو ششمین آیه از سوره مائده در قرآن است که از آیات الاحکام و مبنای فقهی وضو در اسلام به شمار میآید که در آن حکم وضو و کیفیت آن بیان شده است.
مفهوم کلی
مفسرین شیعه و سنی بر این باور هستند که خدا در بخشی از آیه شش سوره مائده به مسلمانان دستور میدهد که برای خواندن نماز باید صورت و دستها را تا آرنج بشویند و سر و پاها را مسح کنند که به این عمل در اصطلاح وضو میگویند و سپس از آنها میخواهد که در صورت نبود آب، به جای وضو تیمم کنند. و در نهایت هدف از تشریع احکام وضو و تیمم را رفع حرج و سختی از مسلمانان می داند.[۱]
محل نزول
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام نازل شده است.[۲]
شأن نزول
«شیخ طوسی» گوید: پیامبر اسلام هنگامى كه وضو نداشت، كارهاى عادى خود را انجام نميداد. اين آيه نازل شد و به محمد اعلام نمود كه وضو فقط براى خواندن نماز است و انجام ساير كارها احتياجى به داشتن وضو ندارد، چنان كه عده اى درباره شأن نزول اين آيه گفته اند كه پيامبر هنگام بول كردن، جواب سلام اشخاص را نمى داد تا وضو بگیرد، پس از وضو ساختن جواب سلام را ميداد تا اين كه اين آيه نازل گرديد.[۳]
دیدگاه مفسران درباره علل تأخیر نزول
وضو یکی از احکام عبادی مهم در اسلام است که با نماز پیوند ناگسستنی دارد. آیه وضو که چگونگی انجام وضو را بیان میکند،در سوره مائده نازل شده است؛[یادداشت ۱] در حالی که نماز در مکه تشریع شده بود و بنابر شواهدی که موجودی است از روزهای آغازین بعثت پیامبر اسلام همیشه با وضو نماز می خواند. مفسرین کمتر به این نکته توجه داشتند که چرا حکم وضو و کیفیت آن با تأخیر در اواخر عهد رسالت نازل شده است. از میان مفسرینی که به این مسئله توجه داشتنهاند، برخی معتقدند که با نزول وحی، تشریع وضو نیز آغاز شده است با این تفاوت که عدهای بر این باور هستند که پیامبر اسلام از همان شروع بعثت خود در مکه نماز می خواند و هیچ گزارشی موجود نیست از اینکه وی نمازی بدون وضو خوانده باشد. بعضی هم گفتهاند که در آغاز اسلام وضو گرفتن برای هر یک از نمازهای پنجگانه بر مسلمانان واجب بود، سپس به دلیل دشوار بودن این امر بر برخی صحابه با نزول آیه وضو وجوب آن نسخ شد و از آن پس با یک وضو همه نمازهای پنجگانه را به جا میآوردند. وهبه زحیلی مفسر معاصر نیز معتقد است که آیه مذکور، در غزوه بنی المصطلق نازل شده و غرض اصلی آن تشریع تیمم است که به مناسبت آن، کیفیت وضو و غسل هم در آن بیان شده است.تعدادی از مفسرین نیز معتقدند که وضو از اوایل رسالت پیامبر تشریع شده و آیه وضو در مقام اصل تشریع وضو نیست بلکه نشانه تأکیدی مضاعف بر طهارت و ضرورت اهتمام مؤمنان، نسبت به انجام دقیق و صحیح این آیین است.[۴]
یادداشتها
- ↑ البته برخی از مفسران معاصر مانند ابن عاشور در کتاب التحریر و التنویر، مکی بودن آن را محتمل دانستهاند.