حیوانات در قرآن
حیوانات در قرآن
در مورد حیوانات مطالب متنوعی در قرآن کریم آمده و حتی نام برخی از سورههای قرآن به نام حیوانات است.
نامشناسی حیوان در قرآن
حیوان، واژهای عربی است که بر موجود جاندار اطلاق میشود و انسان را نیز -که او را حیوان ناطق میخوانند- در بر میگیرد.[۱] در منابع دینی و متون فقهی این واژه غالباً به موجود جاندار و فاقد خرد اطلاق میشود که معادل آن در زبان فارسی کنونی جانور است؛ واژه حیوان در قرآن تنها یکبار و به معنای زندگی حقیقی به کار رفته که ناظر بر جهان آخرت است.[۲]
اسامی حیوانات در قرآن کریم
| ردیف | نام به فارسی | نام به عربی | مهره داران | بی مهرگان | تعداد دفعات تکرار نام در قرآن | شمارۀ آیهها | سیاق آیه | اشارههای علمی | آیا نام سوره به نام حیوان است |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| دوزیستان/ماهیان/خزندگان/پرندگان/پستانداران | بندپایان/کرمها | سوره/ آیه | |||||||
| 1 | زنبور | نحل | ------------- | بندپایان | 1 | نحل/68 | نزول رحمتهای الهی از طریق باران، شیر خالص حیوانات و عسل مصفی که از طریق الهام خداوند(اعطای غریزه) به زنبور عسل به انسانها اعطا شده است. | عسل مهمترین منبع مواد قندی دارای برخی از انواع مواد تخمیری، ویتامینهای بسیار، دارای انواع پروتئین و اسیدهای آمینه و اسیدهای عالی، املاح معدنی و عامل بسیار قویِ ضد میکروب است و در درمان بیماریهای پوستی، گوارشی، تنفسی، بیماریهای چشم، زنان و زایمان، بماریهای گوش و حلق و بینی، قلبی و کلیوی و بیماریهای مربوط به دستگاه عصبی به طرز شگفت آوری موثر است.[۳] | بله |
| ملخ | جرادة | بندپایان | 1 | اعراف/133 | اشاره به عذابهای الهی است که بر قوم فرعون نازل شده است و شامل طوفان، ملخ، شپش، قورباغه و خون بودهه است. این عذابها به عنوان نشانههایی از سوی خداوند فرستاده شدند، اما قوم فرعون با وجود این نشانهها، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | ......................... | خیر | ||
| مگس | ذباب | بندپایان | 2 | حج/73 | این آیه در واقع، مثالی برای نفی شرک و اثبات یگانگی خداوند متعال و بیانگر ناتوانی بتها و معبودان دروغین در برابر آفرینش خداوند است و اینکه آنها حتی نمیتوانند از خود در برابر موجودات کوچکی چون مگس دفاع کنند. | ........................ | خیر | ||
| پشه | بعوضة | بندپایان | 1 | بقره/26 |
|
سیاق منطقي آیه نشان ميدهد آن چیزي که بر روي پشه قرار دارد، باید خودش هم موجودي زنده باشد، چون مثال ابتدایي (همان پشه) یک موجود زنده است؛ پس مثال دوم هم باید همین ویژگي را داشته باشد. علم در عصر حاضر کشف کرده است موجوداتي به نام «مایتها» بر روي بدن پشه زندگي مي کنند. آنها بصورت انگلی بر روی حشرات از جمله پشهها زندگی میکنند.[۴] | خیر | ||
| مورچه | |||||||||
| موریانه | |||||||||
| عنکبوت | |||||||||
| پروانه | |||||||||
| شپش | |||||||||
در بیش از 190 آیه از قرآن کریم، نام حیوانات زیر بیان شده است:
گاو، شتر، مار، اژدها، ملخ، خوک، بوزینه، قورباغه، بز، میش، زنبور عسل، مگس، هدهد، پشه، استر، الاغ، اسب، ماهی، فیل، شیر، سگ هار، مورچه، موریانه، گرگ، گوسفند، عنکبوت، کلاغ، پروانه، حیوانات شکاری، شتر ماده، شتر نذر شده، گوسفند ماده، شتر آزاد، شتران بارکش، چهارپایان، دستهٔ پرندگان، اسبان نیکو، بُدنه، اسبان دونده، گوساله، شتر ده ماههٔ آبستن، گاو میانسال، شپش، بلدرچین[۵]
سورههایی به نام حیوانات
از میان صد و چهارده سورهٔ قرآن، پنج سوره با نام حیوانات نامگذاری شده که عبارتند از: بقره (گاو)، نحل (زنبور عسل)، نمل (مورچه)، عنکبوت و فیل.[۶]
هدف از آوردن نام حیوانات در قرآن
اشاره به ویژگیهای خاص: برخی از سورهها به نام حیواناتی نامگذاری شدهاند که دارای ویژگیهای بارز و برجستهای هستند؛ به عنوان مثال، سورۀ «نحل» به دلیل اشاره به نظم و صنعت زنبورها و نیز تولید عسل، نامگذاری شده است.[۷]
ارتباط با داستان یا رویداد: برخی از سورهها به دلیل ارتباط با رویدادی که در آن حیوانی نقش داشته است، به نام آن حیوان نامیده شده؛ مانند سورۀ «نمل» (مورچه) به دلیل اشاره به داستان حضرت سلیمان و مورچهها، به این نام خوانده شده است.[۸]
نماد و تمثیل: برخی از نامهای حیوانی در قرآن، به عنوان نماد و تمثیلی برای مفاهیم اخلاقی و تربیتی به کار رفتهاند. به عنوان مثال، سورۀ «عنکبوت» به دلیل اشاره کردن به بیبنیادی خانۀ عنکبوت، به عنوان نمادی برای کارهای بیهوده و بیاساس، به این نام نامگذاری شده است.[۹]
ملاک کاربرد نام حیوانات در قرآن
برخی از معیارهای ذکر حیوانات در قرآن عیارتاند از:[۱۰]
نوع راه رفتن: گروهی بر شکم میروند، گروهی روی دو پا و گروهی روی چهار پا راه میروند.
محل زندگی: گروهی در دریا و گروهی در خشکی زندگی میکنند.
جنسیت: گروهی نر و گروهی ماده هستند
نوع زیست: گروهی پرنده، گروهی آبزی و گروهی خشکیزی هستند.
منابع
- ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم. لسان العرب (به عربی). ج. ۲. دار صار - بیروت. ص. ۲۱۴.
- ↑ وارمیلی، نادیا (۱۳۹۸). «نام شناسی حیوانات در قرآن کریم کاربرد واژههای شتر و خوک در آیات مکرمه». فصلنامه پازند. ۱۵ (۵۶-۵۷): ۱۰۰.
- ↑ دیاب، عبدالحمید؛ قرقوز، احمد (۱۳۹۳). طب در قرآن [کمال روحانی]. آراس. صص. ۱۹۵–۲۱۰.
- ↑ تقوی اهرمی، سید محمد (9/خرداد/1404). «پشه در قرآن». علوم طبیعی و قرآن. دریافتشده در 7/آبان/1400. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=،|تاریخ انتشار=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «اسامی حیواناتی که در قرآن آمده است». سایت بیتوته.
- ↑ حسینی، میرزا باقر. آشنایی و انس با قرآن. انتشارات حرم. ص. ۴۳.
- ↑ معرفت، محمد هادی. «۲». علوم قرآنی. التمهید. ص. ۹۹.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ وارمیلی، نادیا (۱۳۹۸). «نام شناسی حیوانات در قرآن کریم کاربرد واژههای شتر و خوک در آیات مکرمه». فصلنامه پازند. ۱۵ (۵۶ - ۵۷): ۱۰۲.
