درکات جهنم
در قرآن برای هر یک از مؤمنان و کافران، از جن و انس، بر پایه اعمالشان، رتبهای در بهشت یا جهنم ترسیم شده که از جهت ثواب و عقاب، ارزش یا پستی آن رتبه و جایگاه مختلف است (مانند آیات ۱۹ سوره احقاف، ۱۶۳ سوره آل عمران و ۱۳۲ سوره انعام). «وَ لِکُلٍّ دَرَجاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَ ما رَبُّکَ بِغافِلٍ عَمَّا یعْمَلُون» (و برای هر یک (از این دو دسته)، درجات (و مراتبی) است از آنچه عمل کردند؛ و پروردگارت از اعمالی که انجام میدهند، غافل نیست. بهشت شامل جنت فردوس، جنت عالیه، جنت نعیم، جنت عدن، جنت دارالسلام، جنت دارالخلد، جنت الماوی، جنت دارالمقام و جهنم شامل جحیم، لَظی، سَقَر، حُطَمه، هاویه، سَعیر، جهنم، است. البته در ذکر اقسام جنت و جهنم مختصر اختلافی بین بزرگان و مفسران وجود دارد.
درجات بهشت و درکات جهنم
«وَ لِکُلٍّ دَرَجاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَ لِیوَفِّیهُمْ أَعْمالَهُمْ وَ هُمْ لا یظْلَمُون» (و برای هر کدام از آنها درجاتی است بر طبق اعمالی که انجام دادهاند، تا خداوند کارهایشان را بی کم و کاست به آنان تحویل دهد؛ و به آنها هیچ ستمی نخواهد شد)(احقاف/سوره۴۶، آیه۱۹) یعنی برای هر یک از نامبردگان که عبارتند از مؤمنین نیکوکار، و کافران بد کار، منازل و مراتبی مختلف از نظر بلندی و پستی هست. آری برای بهشت درجاتی و برای دوزخ هم درکاتی است[۱]
مراتب و ابواب بهشت و جهنم
بر اساس آیات و روایات بهشت درجات و مراتب مختلفی دارد. نعمتهای بهشتی نیز برای همه بهشتیان یکسان نیست. همه بهشتیان در یک مقام نیستند، بعضی در اعلا مرتبه و بعضی در پایینترین درجات و برخی در حد متوسط هستند. آیات قرآن برای بهشت هشت باب یا نوع و درجه قرار داده است که شامل جنت فردوس ، جنت عالیه، جنت نعیم، جنت عدن، جنت دارالسلام جنت دارالخلد، جنت الماوی، جنت دارالمقام است. و ابواب، طبقات و درکات جهنم بر اساس آیه ۴۴ سوره حجر جهنم هفت در دارد و آیات ۲۹ سوره نحل و ۷۶ سوره غافر گفته است از درهای جهنم وارد شوید. در برخی از روایات، این هفت در به هفت طبقه تفسیر شده است.[۲] در روایتی از امام باقر(ع) نام این هفت طبقه چنین است: جحیم، لَظی، سَقَر، حُطَمه، هاویه، سَعیر، جهنم.[۳]
منشأ اختلاف درجات و درکات
«وَ لِکُلٍّ دَرَجاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَ ما رَبُّکَ بِغافِلٍ عَمَّا یعْمَلُون» متعلق لفظ «کل» ضمیری است که به دو طایفه جن و انس برمی گردد و در آیه حذف شده، و معنای آیه این است که: برای هر یک از دو طایفه جن و انس درجاتی است از عمل، چون اعمال مختلف است و اختلاف اعمال باعث اختلاف درجات صاحبان اعمال است، و خداوند از آنچه که این دو طایفه میکنند غافل نیست؛ بنابراین معلوم میشود منشأ اختلاف درجات اعمالشان است[۴]طبق آیه ۳ سوره واقعه (خافِضَةٌ رافِعَةٌ)، در قیامت، گروهی که در دنیا بلندمرتبه بودند، بر پایه اعمال خبیث، به درکات جهنم نزول میکنند و عدهای که در دنیا دونپایه بودند، به خاطر اعمال حسنه، به درجات بهشت ورود میکنند.[۵]
