ابنجزار
ابنجزار قیروانی، پزشک برجسته قرن چهارم هجری از مغرب اسلامی بود که آثار فراوانی در زمینه پزشکی، داروشناسی و بهداشت نگاشت. کتاب زاد المسافر از معروفترین تألیفات اوست و بسیاری از آثارش مورد توجه پزشکان بعدی قرار گرفت.
زندگی
ابنجَزّار با نام کامل ابوجعفر احمد بن ابراهیم بن علی بن ابیخالد قیروانی از پزشکان برجسته مغرب اسلامی در قرن چهارم هجری بود. پدر و عموی او نیز طبیب بودند. وی از شاگردان اسحاق بن سلیمان اسرائیلی بود و بیش از هشتاد سال با قناعت و انزوا زندگی کرد. برخلاف بسیاری از اطبای مغرب، از نزدیکی با حاکمان پرهیز داشت. حاجی خلیفه درگذشت او را در حدود سال ۴۰۰ هجری قمری ذکر کرده است. گفته شده که وزن کتابهای طبی او پس از مرگ به حدود بیست و پنج قنطار میرسید.[۱]
آثار
مشهورترین اثر او در پزشکی، زاد المسافر است که به لاتینی و یونانی نیز ترجمه شده است. نسخهای از کتاب او در اختصار قانون ابوعلی سینا در کتابخانه پاریس به شماره ۱۰۵۶ نگهداری میشود. از آثار دیگر او میتوان به عناوین زیر اشاره کرد: الاعتماد (در ادویه مرکبه)، البدعة فی طول المدة، التعریف بصحیح التاریخ (دربارهٔ شرح حال دانشمندان معاصر)، رسالهای در باب نفس و اختلاف آراء دربارهٔ آن، کتابی دربارهٔ معده و بیماریهای آن، طب الفقراء، رسالهای در اَبدال ادویه، کتابی دربارهٔ تفاوت عللی که اسباب مشترک اما علائم متفاوت دارند، رسالهای دربارهٔ پرهیز از خونگیری بیمورد، رسالهای دربارهٔ خواب و بیداری، مقالهای دربارهٔ جذام، الخواص، نصایح الابرار، المختبرات، کتابی دربارهٔ علل پیدایش وبا در مصر و راههای پیشگیری و درمان آن، رسالهٔ زکام و علاج آن، رسالهٔ الاستهانة بالموت، مجربات فی الطب، رسالهٔ المقعده و اوجاع آن، المکلل فی الأدب، البلغة فی حفظ الصحة، مقالهای در حمیات و اخبار الدولة دربارهٔ ظهور مهدی در مغرب.[۲]
بر اساس نقل تمیمی و تیفاشی، او اثری دربارهٔ احجار (سنگها) نیز داشته و نامش گاه به صورت «احمد» و گاه «ابن جزار» آمده است. ابنبیطار نیز در اثر خود حدود سی مرتبه از کتاب او با عنوان السموم نقل قول کرده است.[۳]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابنجزار». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.