احمد بن طولون
| احمد بن طولون | |
|---|---|
| احمد بن طولون | |
| Rule | ۱۵ سپتامبر ۸۶۸ – ۱۰ مه ۸۸۴ |
| ماقبل | ازجور الترکی (به عنوان فرماندار خلافت عباسی در مصر)، اماجور الترکی (به عنوان فرماندار خلافت عباسی در سوریه) |
| مابعد | خمارویه |
| متولد | ح. ۲۰ سپتامبر ۸۳۵ بغداد |
| درگذشته | ۱۰ مهٔ ۸۸۴ (۴۸ سال) القطائع خلافت عباسی |
| فرزند(ان) | عباس بن احمد بن طولون، خمارویه، ربیعه بن احمد، شیبان بن احمد، و چند تن دیگر |
| دودمان | طولونیان |
| پدر | طولون |
| دین و مذهب | سنی |
ابوالعباس احمد بن طولون، مشهور به ابنطولون امیر ترکتبار و بنیانگذار دودمان بنیطولون در مصر بود. وی در سال ۲۵۴ قمری وارد مصر شد و با تثبیت موقعیت خود، استقلال سیاسی این سرزمین را پایهگذاری کرد. در دوران حکومت او، مصر از نظر اقتصادی و عمرانی رشد یافت. ابن طولون گرایشهایی به تشیع داشت و از سادات طالبی حمایت مالی میکرد، اما در برابر قیامهای آنان با قاطعیت برخورد مینمود. حکومت وی، آغاز دورهای از استقلال مصر پس از سدهها سلطه بیگانگان بود.
زندگی
ابوالعباس احمد بن طولون بخارایی (درگذشت ۲۷۰ قمری)، از امیران ترکتبار خلافت عباسی و بنیانگذار دودمان بنیطولون در مصر بود. پدرش طولون، غلامی ترکنژاد از فرغانه بود که توسط امیر سامانی بخارا به مأمون، خلیفه عباسی، اهدا شد. طولون در دربار عباسی به مقامات بالایی رسید و در دوره خلافت معتصم در سامرا ریاست نگهبانان خاصه را برعهده داشت.[۱]
پس از مرگ طولون، همسر او با بایاک بیگ، یکی از امیران ترک، ازدواج کرد. در سال ۲۵۴ قمری، هنگامی که بایاک بیگ به فرمانداری مصر منصوب شد، احمد بن طولون را به نیابت خود به آن سرزمین فرستاد. احمد در رمضان همان سال وارد فسطاط شد و بهزودی با شایستگی، امور مصر را سامان داد و در میان مردم محبوبیت یافت. این جایگاه تا آنجا تثبیت شد که والی بعدی مصر، یارجوخ، ناگزیر شد او را در منصب خود نگه دارد. احمد بن طولون سپس اختیار امور مالی را از احمد بن مدبر، عامل خراج مصر، گرفت و خود مستقیماً بر آن نظارت یافت. در پی فرمان خلیفه المهتدی برای سرکوب والی شام، احمد با بهرهگیری از این فرصت سپاهی از غلامان برای خود تشکیل داد. در سال ۲۶۴ قمری، زمانی که موفق، برادر خلیفه المعتمد، درگیر فرونشاندن شورش زنگیان بود، احمد توانست شام را نیز به قلمرو خود بیفزاید و از مردم آنجا بیعت گیرد.[۲]
در سال ۲۶۹ قمری، خلیفه المعتمد برای رهایی از نفوذ برادرش، کوشید به سپاه ابنطولون در رقه بگریزد. اگرچه موفق مانع این اقدام شد، اما این واقعه موجب شد احمد بن طولون از اطاعت موفق سر باز زند و نام او را از خطبهها حذف کند. به دستور موفق، احمد را بر منابر لعن کردند، اما قدرت روزافزون او باعث شد از درگیری مستقیم با وی پرهیز شود.[۳]
در دوران فرمانروایی احمد بر مصر، وضعیت اقتصادی سرزمین بهبود یافت. او به عمران و آبادانی قلمرو خود توجه نشان داد و بیمارستانی در مصر ساخت که هزینه آن به ۶۰٬۰۰۰ دینار رسید. هر هفته برای بازرسی و عیادت بیماران شخصاً به آنجا میرفت. ابنطولون گرایشهایی به تشیع داشت و از دارایی شخصی خود مقرریهایی برای سادات طالبی در مصر تعیین کرد؛ سهم برخی از ایشان سالانه به ۲۰۰ دینار میرسید. با این حال، به آنان اجازه قدرتنمایی در قلمروش نمیداد؛ چنانکه در سال ۲۵۵ قمری، احمد بن محمد بن عبدالله بن ابراهیم طباطبا را که در صعید مصر قیام کرده بود، از میان برد و در سال بعد نیز قیام ابراهیم بن محمد طالبی مشهور به ابنصوفی را سرکوب کرد. فرمانروایی ابنطولون بر مصر نقطه عطفی در تاریخ این سرزمین بود؛ چراکه مصر برای نخستینبار از دوران بطالسه به بعد، حکومتی مستقل یافت.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابنفرات». دایرهالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- افراد جنگهای اعراب و روم شرقی اهل خلافت عباسی
- امیرهای طولونیان
- اهالی بغداد
- اهالی مصر در سده ۹ (میلادی)
- بردگان اهل مصر
- بردگان خلافت عباسی
- بردگان
- بنیانگذاران شهر
- حاکمان ترک
- حکمرانان سده ۹ (میلادی) در آفریقا
- حکمرانان سده ۹ (میلادی) در خاورمیانه
- درگذشتگان ۸۸۴ (میلادی)
- زادگان ۸۳۵ (میلادی)
- مردمان ترک سده ۹ (میلادی)
- اهالی مصر