عالم ذر

بحث عالم ذر برگرفته از آیات و روایات است. در قرآن برخی آیات وجود دارد (اعراف:۱۰۱و۱۷۴-نجم:۱۵۶-یس:۶۰و۶۱-احزاب:۸) که به عقیده مفسران به نحوی بروجودعالمی دلالت دارد که درآن از انسان برربوبیت خداعهدگرفته شده است.

در قرآن

مشهورترین آنهادراین زمینه این آیات هستند:

سوره اعراف، آیه ۱۷۲

وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَیٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ ۖ قَالُوا بَلَیٰ شَهِدْنَا ۛ أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هٰذَا غَافِلِینَ

آیه ۱۷۳

أَوْ تَقُولُوا إِنَّمَا أَشْرَکَ آبَاؤُنَا مِنْ قَبْلُ وَکُنَّا ذُرِّیَّةً مِنْ بَعْدِهِمْ ۖ أَفَتُهْلِکُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ

آیه ۱۷۴

وَکَذٰلِکَ نُفَصِّلُ الْآیَاتِ وَلَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ

و هنگامی راکه پروردگارت ازدست فرزندان آدم ذریه ی آنان را برگرفت وایشان رابرخودشان گواه ساخت که آیاپروردگارشمانیستم؟ گفتند:چرا گواهی دادیم تامبادادرروزقیامت بگویید:ما ازاین امرغافل بودیم یابگوییدپدران ماپیش ازاین مشرک بوده اندومافرزندانی پس از ایشان بودیم آیامارابه خاطرآنچه باطل اندیشان انجام داده‌اند هلاک می‌کنی واین گونه آیات خود رابه تفصیل بیان می‌کنیم وباشدکه آنان به سوی حق بازگردند.

در روایات

در مورد وجود عالم ذر، روایات متعددی از طریق ائمه وارد شده که در آن‌ها مطالب مختلفی دربارهٔ جزئیات این عالم بیان گردیده است. آنچه از این روایات استفاده می‌شود، این است که خداوند متعال با فرزندان آدم سخن گفته و این فرزندان به صورت ذراتی از صلب آدم یا از گل باقی‌مانده او خارج شدند، ندای الهی را شنیدند و سپس دوباره به صلب آدم بازگشتند.

اما اینکه آیا همه بنی‌آدم در آن عالم به ندای «ألست» پاسخ مثبت دادند یا برخی در همان‌جا نیز نفاق و دورویی نشان دادند، در روایات اختلاف وجود دارد. ما در این نوشتار، برای پرهیز از طولانی شدن بحث، تنها به چهارروایت دربارهٔ عالم ذر بسنده می‌کنیم.

۱- پیامبراسلام فرمودند: «خداوند متعال پس از خلق آدم، فرزندان وی را ازظهرو پشتش خارج کرد و فرمود که این گروه در بهشت قرار گیرند وبر این کار، ابایی نیست و گروه دیگر در آتش و من از این کارابایی ندارم.»

۲- محمدابن علی فرمودند: «خداوند از پشت آدم ذریه اوراتاروزقیامت خارج کرد؛ واینها مانند ذرات بی‌شمار خارج شدند. سپس خداوند به آنها قوهٔ شناخت و معرفت فرمود و مرتبهٔ خویش را به آنهاشناساند، و اگر این نبود، هیچ‌کس پروردگار خویش را نمی‌شناخت.»

پانویس

منابع

• مصطفایی، محمد؛ کبیر، یحیی (۱۳۹۴). «چگونگی عالم ذربابررسی ونقدنظریات مربوط به آن». پرتال جامع علوم انسانی: ۴۹ تا۷۰.
• قدردان قراملکی، محمدحسن (۱۳۷۳). «نگاهی به عالم ذر». پرتال جامع علوم انسانی (۵۸).