گناه در قرآن
 |
گُناه نافرمانی از دستورات خدا است و به سخن دیگر انجام کاری که خدا از آن نهی کرده یا ترک کاری که به انجام آن فرمان داده است. گناهان را به دو دسته گناهان کبیره (بزرگ) و گناهان صغیره (کوچک) تقسیم میکنند. گناه کبیره گناهی است که در قرآن یا روایات به کبیرهبودن آن تصریح شده یا به انجامدهنده آن وعده عذاب داده شده باشد؛ مانند شرک، افترا به خداوند، ظلم، قتل نفس، زِنا، خوردن مال یتیم و رباخواری. در قرآن کریم کتاب مسلمانان، مفهوم گناه بسیار گسترده و در قالب واژهها و تعابیر مختلفی مطرح شده است. گناهان در قرآن نهتنها به اعمال ناپسند فردی، بلکه به رفتارهای مخرب اجتماعی و اعتقادی نیز اشاره دارند. در ادامه، به مهمترین مفاهیم و مصادیق گناه در قرآن میپردازم.
واژههای اصلی گناه در قرآن
- ذنب (ذنب) رایجترین واژه برای گناه؛ بیشتر به معنای خطا یا جرم شخصی است که نیاز به بخشش دارد.
۲-إثم بیشتر برای گناهان اخلاقی و اجتماعی به کار میرود؛ بار سنگین گناه.«فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا»[۱]
۳-سَیِّئه (جمع: سیئات)«وَأَثِمَ قَلْبُهُ»[۲]
۴-جرم به معنی جرم آشکار و قابل پیگیری، با بار حقوقی یا اجتماعی.«إِن تُبْدُواْ خَیْرًا أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُواْ عَن سُوءٍ…»[۳]
۵-فحش و فاحشه اعمال بسیار زشت، مخصوصاً مسائل جنسی و رفتاری ناپسند.«ایها المُجْرِمونَ»[۴]
۶-معصیت نافرمانی مستقیم از فرمان خدا.«إِنَّهُ کَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِیلًا»[۵]
«وَعَصَی آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَی»[۶]
تقسیم گناهان از دیدگاه قرآن
۱. گناهان کبیره (بزرگ)
گناهانی که صراحتاً در قرآن وعده عذاب یا لعنت برای آنها داده شده یا مایه هلاکتاند. برخی نمونهها:
«إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ»[۷]
«مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ… فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا»[۸]
- زنا و فحشا: (الزّانِیه و الزّانی)[۹]
- دزدی: (وَالسّارِقُ والسّارِقَه)[۱۰]
- تهمت و افترا: (یَرمُون المُحصَنات)[۱۱]
- رباخواری: (اَلَّذیِنَ یأکُلُونَ الرِّبا)[۱۲]
- فرار از جهاد (دُبُرَه إلَّا مُتَحَرِّفَاً لِقِتالٍ)[۱۳]
۲. گناهان صغیره (کوچک)
اعمال ناپسندی که اگر تکرار نشوند یا همراه با توبه و انجام کارهای نیک باشند، بخشوده میشوند.
«اگر از گناهان بزرگ پرهیز کنید، گناهان کوچک شما را میبخشیم»[۱۴]
آثار گناه در قرآن
- سلب توفیق و هدایت
- سخت شدن قلب
- ناامنی اجتماعی و ظلم
- نزول بلا و عذاب الهی
- محرومیت از آمرزش الهی
راههای نجات از گناه در قرآن
- توبه و استغفار صادقانه :(تُوبُوا إلَی الله تَوبَه نَصُوحاً)[۱۵]
- ایمان و عمل صالح :(ءامَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً)[۱۶]
- دوری از محیط گناه و همنشینان بد :(وَ یُستَهزأُ بِهَا فَلا تَقعُدُوا مَعَهُم)[۱۷]
- نماز و ذکر خدا: (وَ أقِمِ الصَّلواه … وَلِذِکرُاللهِ أکبَر)[۱۸]