ابراهیم امام
ابراهیم امام، با نام کامل ابراهیم بن محمد بن علی بن عبدالله بن عباس از نوادگان عباس بن عبدالمطلب، در سال ۱۲۵ ق رهبری جنبش عباسیان را به عهده گرفت. او با سازماندهی دعوتگرانی در خراسان و عراق، به تقویت پایههای قدرت عباسیان پرداخت. از طریق چهرههایی چون بکیر بن ماهان و ابومسلم، زمینهساز قیام علیه بنیامیه شد. در آستانه پیروزی قیام، ابراهیم در سال ۱۳۲ ق درگذشت، که علت مرگ او را یا بیماری طاعون دانستهاند یا قتل به دستور حکومت وقت.
سرگذشت
ابراهیم بن محمد بن علی بن عبدالله بن عباس، مشهور به ابراهیم امام، یکی از شخصیتهای تأثیرگذار در جنبش عباسیان و پیشوای شاخهای از کیسانیه در قرن دوم هجری بود. او پس از درگذشت پدرش محمد بن علی در سال ۱۲۵ هجری قمری، به وصیت وی رهبری جریان عباسی را بر عهده گرفت و فعالیتهای سیاسی و تبلیغی پدرش را ادامه داد. ابراهیم با اعزام دعوتگرانی به مناطق مختلف، بهویژه خراسان که امید عباسیان به آن بسیار بود، پایههای نفوذ عباسیان را گسترش داد. وی نمایندگان شیعیان عراق و خراسان را که برای گزارش و دریافت دستور به حمیمه نزد او میآمدند، با دقت و هوشمندی هدایت میکرد.[۱]
نقش سازماندهنده اصلی جنبش عباسی را ابوالهاشم بکیر بن ماهان برعهده داشت. وی در سال ۱۰۵ هجری با عباسیان بیعت کرد و پس از مدتی رهبری دعوت را بهدست گرفت. تمام نقبا و دعوتگران عباسی تحت راهنمایی او فعالیت میکردند. او همچنین ابومسلم را در زندان کوفه شناسایی کرد و پس از آزادی، وی را به خدمت ابراهیم رساند.[۲]
در ذیحجه سال ۱۲۵ هجری، ابراهیم در مکه با نقبای دعوت دیدار کرد. برخی از آنان از وی خواستند که علیه بنیامیه قیام کند، اما او زمان را مناسب ندانست و پس از ارائه دستورهای لازم، به حمیمه بازگشت. پس از درگذشت بکیر در سال ۱۲۷ هجری، ابراهیم داماد وی، ابوسلمه خلال، را به ادامه کار دعوت گمارد. افزون بر این، افراد دیگری نیز در خراسان به نشر دعوت مشغول بودند که از جمله مهمترین آنان، سلیمان بن کثیر خزاعی بود. ابراهیم به وی اعتماد زیادی داشت و شیعیان خراسان نیز احترام ویژهای برای او قائل بودند.[۳]
در سال ۱۲۸ هجری، ابراهیم، ابومسلم را با دستورهای جدید به خراسان فرستاد. پیشتر سلیمان بن کثیر اوضاع مساعد آن منطقه را به آگاهی وی رسانده بود. ابراهیم به ابومسلم فرمان داد دعوت عباسی را علنی کند و قیام را آغاز نماید. در توصیههایش به ابومسلم، بر بهرهگیری از اختلافات داخلی میان قبایل عرب خراسان تأکید کرده بود. بهویژه، وی از او خواست با قبیله نزار دشمنی کند، یمنیها را به خود نزدیک سازد، در مورد قبیله ربیعه احتیاط کند، با مظنونان به شدت برخورد نماید، و حتی در صورت نیاز، هیچیک از عربزبانان خراسان را زنده نگذارد.[۴]
درگذشت
در آستانه پیروزی قیام و حرکت سپاه سیاهجامگان بهسوی عراق، ابراهیم جان باخت. برخی منابع علت مرگ او را دستور خلیفه بنیامیه و مرگ بر اثر زهر یا فروریختن سقف زندان دانستهاند. اما بهاحتمال قوی، وی در سال ۱۳۲ هجری قمری به دلیل ابتلا به بیماری طاعون که در آن زمان در شام شیوع یافته بود، درگذشت.[۵]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابراهیم بن محمد». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.