عبادت
عبادت به معنای اطاعت همراه با فروتنی و پرستش است و بخش عظیمی از مفاهیم دینی را خصوصا در اسلام، شامل میشود.
مفهومشناسی
مفهوم «عبادت» و «بندگی»
عبادت (عِبادة) از ریشه «عَبَدَ» گرفته شده است که در معانی گوناگونی چون خدمت به خدا، اطاعت همراه با فروتنی، و پرستش به کار میرود. این واژه به «بنده» (عبد) نیز مربوط است که نشاندهنده جایگاه انسان در برابر خداست. «عبد» اغلب در کنار اسامی الهی به کار میرود (مانند «عبدالله» به معنای بندهٔ خدا). در متون اسلامی، بنده (عبد) در مقابل ربّ (پروردگار)، سیّد (سرور)، و مولی (سرپرست) قرار میگیرد. همچنین، معادلهای دیگری مانند ماعبود (معبود) و مربوب (تحت ربوبیت) برای تبیین این رابطه استفاده شدهاند.[۱]
تفاوت بین «بندگی» و «عبادت»
دو واژه مرتبط با عبادت در متون اسلامی به کار میرود:[۲]
- عبادت (عِبادة): بیشتر بر اعمال ظاهری پرستش (مانند نماز و روزه) دلالت دارد.
- عبودیت (عُبودیّة): بیشتر بر حالت بندگی و تسلیم درونی تأکید دارد.
در فقه اسلامی، عبادت (عبادات) در مقابل معاملات قرار میگیرد. عبادات شامل اعمالی است که مستقیماً برای خدا انجام میشود، در حالی که معاملات شامل روابط اجتماعی و دادوستدها است که بر اساس راهنمایی الهی تنظیم میشود.[۳]
عبادت در سنت اسلامی
عبادت در اسلام به عنوان پاسخ شایسته انسان به امر الهی تعریف میشود. اما برای درک معنای عمیقتر عبادت، باید به پرسشهای بنیادین الهیاتی توجه کنیم:[۴]
- خدا چیست که مستحق عبادت باشد؟
- انسان کیست که از او عبادت خواسته شده است؟
- چه چیزی عبادت را به پاسخی «شایسته» تبدیل میکند؟
عبادت از نگاه فقه و تصوف
مطالعه عبادت و بندگی در دو حوزه اصلی علوم اسلامی صورت میگیرد:[۵]
- فقه: بر جنبههای قانونی و عملی عبادت تمرکز دارد و احکام و تکالیف عبادتی را تدوین میکند.
- تصوف (عرفان اسلامی): به ابعاد اخلاقی، روانشناختی و معنوی عبادت توجه دارد و عبادت را به عنوان راهی برای تحقق حقیقت انسان در برابر خدا مطرح میکند.
تاریخچه
تغییر نگرش نسبت به عبادت در دوران معاصر[۶]
- متون کلاسیک عبادت را بیشتر به عنوان یک الزام اخلاقی (مبتنی بر اطاعت از خدا) مطرح میکردند.
- پس از ابنعربی، نگرش جدیدی مطرح شد که عبادت را نهتنها یک تکلیف اخلاقی، بلکه یک ضرورت وجودی (الزام هستیشناختی) میدانست.
- در دوران مدرن، بسیاری از متفکران مسلمان، در حالی که همچنان بر الزام اخلاقی عبادت تأکید دارند، ارتباط خود را با بنیادهای هستیشناختی آن از دست دادهاند. آنان به جای اتکا به متافیزیک، به توجیهات علمی، ایدئولوژیک و اجتماعی روی آوردهاند که منجر به ضعف درک از عبادت به عنوان یک حقیقت وجودی شده است.
پانویس
ارجاعات
- ↑ chittick, “Worship”, Classical Islamic Theology, 218-219.
- ↑ chittick, “Worship”, Classical Islamic Theology, 218-219.
- ↑ chittick, “Worship”, Classical Islamic Theology, 218-219.
- ↑ chittick, “Worship”, Classical Islamic Theology, 218-219.
- ↑ chittick, “Worship”, Classical Islamic Theology, 218-219.
- ↑ chittick, “Worship”, Classical Islamic Theology, 218-219.
منابع
- chittick, william c. (2008). "Worship". The Cambridge Companion to Classical Islamic Theology (به انگلیسی). Cambridge: Cambridge University Press.