انسداد باب علم
انسداد باب علم به معنای عدم امکان دستیابی به علم قطعی در احکام شرعی است. فقهای شیعه معتقدند که به دلیل محدودیت در منابع احکام (قرآن و احادیث)، باید در موارد فقدان علم قطعی، به اصول ظنی و قرائن عمل کرد. این رویکرد برای حفظ نظم اجتماعی و انجام تکالیف شرعی اتخاذ میشود.
معنای اصطلاحی
انسداد باب علم اصطلاحی در علم اصول فقه است که به معنای بستهشدن راه دستیابی به علم قطعی در احکام شرعی اشاره دارد. در عقاید شیعی، این موضوع در زمان غیبت امام معصوم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس دیدگاه بسیاری از فقها و اصولیان شیعه، باب علم به احکام شرعی بسته شده است، زیرا منابع اصلی احکام، یعنی قرآن و احادیث، شرایطی دارند که امکان دسترسی به علم قطعی را محدود میکند.[۱]
قرآن، اگرچه قطعیالصدور است، اما دلالتش در بسیاری موارد ظنی است. احادیث نیز به دو دسته متواتر و آحاد تقسیم میشوند. اخبار متواتر، که مفید علم قطعی هستند، برای پوشش تمام احکام و نیازهای دینی کافی نیستند، و اخبار آحاد نیز تنها ظن و گمان را فراهم میکنند. به همین دلیل، دستیابی به علم قطعی در تمام احکام شرعی ممکن نیست. در چنین شرایطی، فقها به قرائن، امارات و اصولی که ظنآور هستند، عمل میکنند. این رویکرد مبتنی بر این باور است که نسبت به هر امر شرعی، تکلیفی وجود دارد و مکلفان باید به تکلیف خود عمل کنند. ازآنجاکه احتیاط در همه موارد عملی نیست و ممکن است موجب اخلال در نظام اجتماعی شود، عمل به ظن در مواقعی که قطع و یقین حاصل نشود، ضروری دانسته میشود.[۲]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «انسداد باب علم». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.