بسم الله الرحمن الرحیم

بسم الله الرحمن الرحیم عبارتی است که مسلمانان در آغاز کارها و متون دینی به کار می‌برند و در قرآن نیز پیشاپیش سوره‌ها آمده است. دربارهٔ آیه بودن آن و جایگاهش در سوره‌ها میان مذاهب اسلامی اختلاف نظر وجود دارد.

در اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم جمله‌ای دینی است که مسلمانان بر اساس سنت پیامبر اسلام در آغاز کارها و گفتارها به کار می‌برند و آن را نشانه‌ای از یاد خدا و طلب یاری او می‌دانند. این عبارت در قرآن در ابتدای بیشتر سوره‌ها آمده است.

در میان فِرق اسلامی دربارهٔ جایگاه این عبارت اختلاف وجود دارد. شیعه امامیه آن را آیه‌ای کامل و جزو هر سوره می‌دانند. همین نظر از ابن‌عباس، ابن‌مبارک، عاصم، کسائی و شماری از قاریان کوفه و مکه نیز نقل شده است. گروهی دیگر همچون حمزه و برخی شافعیان، آن را تنها آیه‌ای از سوره فاتحه می‌شمارند. همچنین مالک، ابوعمرو و بسیاری از حنفیان آن را آیه‌ای مستقل دانسته و بخشی از سوره‌ها نمی‌دانند، در حالی که میان حنفیان قرائت آن در نماز رایج و واجب شمرده شده است. در مقابل، مالک خواندن آن در نماز را مکروه می‌دانست مگر برای رعایت خلاف.

در روایات شیعی و اهل‌سنت اهمیت بسیاری برای این عبارت ذکر شده است. از جمله نقل شده که گفتن «بسم الله» پیش از وضو، خوردن و آشامیدن، یا هنگام خواب، باعث دور ماندن از وسوسه شیطان است. همچنین روایت‌هایی از امامان شیعه دربارهٔ جایگاه آن نقل شده است، از جمله اینکه نزدیک‌ترین عبارت به اسم اعظم الهی است و سوره حمد را با وجود آن «سبع المثانی» می‌نامند. برخی روایات بر اهمیت رعایت احترام نسبت به نوشتهٔ این عبارت نیز تأکید کرده‌اند.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «بسم الله الرحمن الرحیم». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.