دهه فجر: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(− رده:سید روحالله خمینی (هاتکت)، ابرابزار) |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
== نامگذاری و اهمیت == | == نامگذاری و اهمیت == | ||
به تاریخ ۱۲ تا ۲۲ بهمنماه در فرهنگ ایران معاصر، دهه فجر یا دهه فجر انقلاب اسلامی گفته میشود. این | به تاریخ ۱۲ تا ۲۲ بهمنماه در فرهنگ ایران معاصر، دهه فجر یا دهه فجر انقلاب اسلامی گفته میشود. این ایام، به پاسداشت ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ که ما بین دو رویداد ورود و بازگشت روحالله خمینی به ایران تا سقوط نظام سلطنت پهلوی در ایران بود، به این نام گذاشته شده است.<ref>{{پک|دهخدا|۱۳۷۷|ک=لغتنامه|ف=خمینی|ج=۷|ص=۹۹۷۰–۹۹۷۱}}</ref> | ||
در نخستین و دومین سالگرد پیروزی [[انقلاب ۱۳۵۷]]، مسئولان برگزارکنندهٔ جشنهای پیروزی انقلاب اسلامی برای توصیف این روزها از اصطلاح «هفته جشنهای سالگرد انقلاب» استفاده میکردند و مدت برگزاری مراسم را نیز هفت روز تعیین میکردند. در این | در نخستین و دومین سالگرد پیروزی [[انقلاب ۱۳۵۷]]، مسئولان برگزارکنندهٔ جشنهای پیروزی انقلاب اسلامی برای توصیف این روزها از اصطلاح «هفته جشنهای سالگرد انقلاب» استفاده میکردند و مدت برگزاری مراسم را نیز هفت روز تعیین میکردند. در این دوران، نام «ایامالله» را بر این روزها گذاشته بودند. از سال ۱۳۶۰ [[عبدالمجید معادیخواه]]، پیشنهاد کرد که با الهام از آیات آغازین [[فجر (سوره)|سورهٔ فجر]] در [[قرآن]] یعنی «والفجر و لیال عشر (معنی: سوگند به سپیده دم و شبهای دهگانه) تعداد روزهای برگزاری مراسم سالگرد انقلاب به ده روز افزایش پیدا کرده و از روز ورود [[روحالله خمینی]] به ایران در روز ۱۲ بهمن تا روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ محاسبه شود. پیشتر نیز یاسرعرفات و به نقلی خمینی، انقلاب اسلامی در ایران را «انفجار نور» معرفی کرده بودند.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۲|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> با وجود آنکه تعداد روزهای بین ۱۲ تا ۲۲ بهمن مجموعاً ۱۱ روز میشد، در ابتدا با این پیشنهاد مخالفت و بعداً با آغاز دهه فجر از سپیده دم ۱۲ بهمن، برای تصحیح این مشکل، موافقت شد.<ref>{{پک/بن|پارسینه|ک=خبرگزاری پارسینه|ف=مبتکر اصطلاح «دهه فجر» کیست؟}}</ref> | ||
== روزشمار وقایع == | == روزشمار وقایع == | ||
=== پیشینه === | === پیشینه === | ||
با فرار [[محمدرضا پهلوی]] از ایران در دیماه ۱۳۵۷، دولت مستقر به نخستوزیری [[شاپور بختیار]]، سعی کرد تا از آشوبهای بعدی جلوگیری کند. او در پیامی به [[روحالله خمینی]] که در تبعید پاریس به سر میبرد، وی را از نقد دولت مستقر و تصمیم به بازگشت شتابزده به ایران منع کرد و او را تهدید نمود. بختیار همچنین در جلسه شورای امنیت ملی وقت، رای به بستن فرودگاهها داد. اعتراضها به این اقدام دولت و موفق نشدن بختیار برای دیدار با خمینی در پاریس، باعث شد که در ۹ بهمن، فرمان بازگشایی فرودگاهها از سوی نخستوزیری صادر شود.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص= | با فرار [[محمدرضا پهلوی]] از ایران در دیماه ۱۳۵۷، دولت مستقر به نخستوزیری [[شاپور بختیار]]، سعی کرد تا از آشوبهای بعدی جلوگیری کند. او در پیامی به [[روحالله خمینی]] که در تبعید پاریس به سر میبرد، وی را از نقد دولت مستقر و تصمیم به بازگشت شتابزده به ایران منع کرد و او را تهدید نمود. بختیار همچنین در جلسه شورای امنیت ملی وقت، رای به بستن فرودگاهها داد. اعتراضها به این اقدام دولت و موفق نشدن بختیار برای دیدار با خمینی در پاریس، باعث شد که در ۹ بهمن، فرمان بازگشایی فرودگاهها از سوی نخستوزیری صادر شود.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۵۵–۴۵۶|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> در ساعت ۱ صبح ۱۲ بهمن ۱۳۵۷، خمینی به همراه ۱۵۰ همراه دیگر، به هواپیمای ایرفرانس وارد و به سمت [[تهران]] در حرکت شد. برای اطمینان از به سلامت رسیدن هواپیما، بیشتر مسافران هواپیما از بین خبرنگاران خارجی انتخاب شده بودند. همچنین، بیشتر ظرفیت هواپیما خالی بود تا بتوان سوخت کافی برای بازگشت احتمالی هواپیما حمل شود. همچنین برای فراهم آمدن حضور خمینی در تهران، کمیتهای با عنوان کمیته استقبال، متشکل از ۶۵هزار نفر شکل میگیرد که هدف آنها تأمین امنیت شهر و ایجاد هماهنگیها برای استقبال از رهبر انقلاب ایران بود.<ref>{{پک|جعفری|۱۱ بهمن ۱۳۹۹|ک=خبرگزاری اصفهان زیبا|ف=ناگفتههای پرواز ۷۴۷}}</ref> | ||
=== ۱۲ بهمن === | === ۱۲ بهمن === | ||
در روز ۱۲ بهمن استقبال قابل توجهی در تهران برگزار شد؛ بر اساس گزارشهایی طول جمعیت استقبالکننده از روحالله خمینی به ۲۴ کیلومتر رسیده بود.<ref>{{پک|جعفری|۱۱ بهمن ۱۳۹۹|ک=خبرگزاری اصفهان زیبا|ف=ناگفتههای پرواز ۷۴۷}}</ref> در نهایت روحالله خمینی در ساعت ۹:۳۰ صبح ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ وارد فرودگاه مهرآباد تهران شد. خمینی در اولین سخنرانی خود در [[بهشت زهرای تهران]]، نظام سلطنتی را غیرعقلایی خواند و مجلسهای سنا، | در روز ۱۲ بهمن استقبال قابل توجهی در تهران برگزار شد؛ بر اساس گزارشهایی طول جمعیت استقبالکننده از روحالله خمینی به ۲۴ کیلومتر رسیده بود.<ref>{{پک|جعفری|۱۱ بهمن ۱۳۹۹|ک=خبرگزاری اصفهان زیبا|ف=ناگفتههای پرواز ۷۴۷}}</ref> در نهایت روحالله خمینی در ساعت ۹:۳۰ صبح ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ وارد فرودگاه مهرآباد تهران شد. خمینی در اولین سخنرانی خود در [[بهشت زهرای تهران]]، نظام سلطنتی را غیرعقلایی خواند و مجلسهای سنا، مؤسسان و شورای ملی را منحل و غیرقانونی اعلام کرد و وعده داد تا به زودی دولت تعیین خواهد کرد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۵۵–۴۵۶|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> پس از آن خمینی به منزل [[علیاکبر کشاورز]] برای اقامت موقت رفت. در همان شب، خمینی به [[مدرسه رفاه]] منتقل شد.<ref>{{پک|جعفری|۱۱ بهمن ۱۳۹۹|ک=خبرگزاری اصفهان زیبا|ف=ناگفتههای پرواز ۷۴۷}}</ref> | ||
=== ۱۳ بهمن === | === ۱۳ بهمن === | ||
صبح ۱۳ بهمن ۱۳۵۷، روحالله خمینی از مدرسه رفاه به [[دانشگاه تهران]] رفت تا با سخنرانی خود، به تحصن علما در دانشگاه تهران پایان بدهد؛ اما به خاطر ازدحام جمعیت، این ممکن نشد و مجدد خمینی به مدرسه رفاه در تهران رفته و در آنجا مستقر میشود.<ref>{{پک|جعفری|۱۱ بهمن ۱۳۹۹|ک=خبرگزاری اصفهان زیبا|ف=ناگفتههای پرواز ۷۴۷}}</ref> در همین | صبح ۱۳ بهمن ۱۳۵۷، روحالله خمینی از مدرسه رفاه به [[دانشگاه تهران]] رفت تا با سخنرانی خود، به تحصن علما در دانشگاه تهران پایان بدهد؛ اما به خاطر ازدحام جمعیت، این ممکن نشد و مجدد خمینی به مدرسه رفاه در تهران رفته و در آنجا مستقر میشود.<ref>{{پک|جعفری|۱۱ بهمن ۱۳۹۹|ک=خبرگزاری اصفهان زیبا|ف=ناگفتههای پرواز ۷۴۷}}</ref> در همین میان، جلسات متعددی بین او گروههای مختلفی صورت میگیرد. همچنین برنامههایی برای دیدارهای عمومی با مردم در این مدرسه و دو مدرسه دیگر به نامهای [[مدرسه علوی|علوی۱]] و علوی۲ انجام میگیرد. این دیدارهای مردمی تا ۲۰ بهمن ادامه داشت.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۵۷|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> در این روز تعدادی از دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا در مقابل کاخ سفید به خاطر دخالت در امور ایران تظاهرات برگزار کردند.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟}}</ref> | ||
=== ۱۴ بهمن === | === ۱۴ بهمن === | ||
اولین مصاحبه مطبوعاتی روحالله خمینی با حضور قریب به ۳۰۰ خبرنگار ایرانی و خارجی، در صبح ۱۴ بهمن ۱۳۵۷، در محل مدرسه علوی برگزار شد. | اولین مصاحبه مطبوعاتی روحالله خمینی با حضور قریب به ۳۰۰ خبرنگار ایرانی و خارجی، در صبح ۱۴ بهمن ۱۳۵۷، در محل مدرسه علوی برگزار شد. تأسیس نظام جمهوری اسلامی و مشخص بودن نام اعضای شورای انقلاب از مطالبی بود که خمینی با خبرنگاران در میان گذاشت. خمینی در این مصاحبه از ارتشیان خواست تا به انقلابیون بپیوندند. بازداشت تعدادی از وزیران دولتهای پیشین پهلوی و ممنوعالخروج کردن مقامات دولتی (مدیرکلها و بالاتر که در ۲۵ سال اخیر فعالیت سیاسی داشتهاند) از اقدامات دیگر این روز بود. در این روز، دولت موقت نیز به نخستوزیری [[مهدی بازرگان]] به تصویب رسید.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۵۷|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> در همین روز، دیدار جمعی از افراد نیروی هوایی با خمینی دیدار داشتند.<ref>{{پک|دهخدا|۱۳۷۷|ک=لغتنامه|ف=خمینی|ج=۷|ص=۹۹۷۰–۹۹۷۱}}</ref> | ||
=== ۱۵ بهمن === | === ۱۵ بهمن === | ||
در ۱۵ بهمن ۱۳۵۷، حکم نخستوزیری مهدی بازرگان از سوی روحالله خمینی صادر شد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۵۸|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> همچنین از مردم دعوت میشود که به تظاهرات خود تا سقوط حکومت پهلوی ادامه داده شود.<ref>{{پک|دهخدا|۱۳۷۷|ک=لغتنامه|ف=خمینی|ج=۷|ص= | در ۱۵ بهمن ۱۳۵۷، حکم نخستوزیری مهدی بازرگان از سوی روحالله خمینی صادر شد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۵۸|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> همچنین از مردم دعوت میشود که به تظاهرات خود تا سقوط حکومت پهلوی ادامه داده شود.<ref>{{پک|دهخدا|۱۳۷۷|ک=لغتنامه|ف=خمینی|ج=۷|ص=۹۹۷۰–۹۹۷۱}}</ref> در این روز تعدادی از علمای شیعه از جمله [[محمدباقر صدر|سید محمدباقر صدر]] و [[سید شهابالدین مرعشی نجفی]]، از روحالله خمینی در پیامهایی حمایت کردند. تعدادی از نمایندگان مستعفی مجلس نیز با خمینی دیدار کردند.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟}}</ref> | ||
=== ۱۶ بهمن === | === ۱۶ بهمن === | ||
در روز ۱۶ بهمن ۱۳۵۷، حکم نخستوزیری مهدی بازرگان، در یک مصاحبه مطبوعاتی در مدرسه علوی، اعلام شد. در این حکم، بازرگان موظف به تشکیل دولت موقت شد. وظیفه این | در روز ۱۶ بهمن ۱۳۵۷، حکم نخستوزیری مهدی بازرگان، در یک مصاحبه مطبوعاتی در مدرسه علوی، اعلام شد. در این حکم، بازرگان موظف به تشکیل دولت موقت شد. وظیفه این دولت، فراهم کردن شرایط برای برگزاری همهپرسی برای تغییر نظام سیاسی ایران و تصویب قانون اساسی معرفی شده بود. پس از آن مصاحبه مطبوعاتی بازرگان با خبرنگاران انجام گرفت. در این روز، تظاهراتی علیه بختیار و تأیید نخستوزیری بازرگان صورت گرفت. همچنین در این روز جلسهای بین نمایندگان مستعفی [[مجلس شورای ملی]] با روحالله خمینی صورت گرفت. شاپور بختیار، قرارداد تحویل تجهیزات نظامی از آمریکا را لغو کرد و [[احمد میرفندرسکی]]، وزیر امور خارجه وقت نیز اعلام کرد که ایران از پیمان دفاعی سنتو خارج شده است.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۵۸–۴۵۹|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> | ||
=== ۱۷ بهمن === | === ۱۷ بهمن === | ||
مهدی بازرگان در ۱۷ بهمن ۱۳۵۷، از فعالیتهای خود در نهضت آزادی کنارهگیری کرد و به مدرسه علوی نقلمکان کرد تا پست نخستوزیری را عهدهدار شود. در این روز روحالله خمینی با جمعی از نیروهای دریایی ارتش دیدار داشت. در این روز بختیار، در مجلس شورای ملی حاضر شد و لایحه انحلال [[ساواک]] را به تصویب رساند. همچنین وی خبر داد که به زودی، وزیران دولتهای قبل، محاکمه خواهند شد. او همچنان راضی به استعفاء از نخستوزیری نبود و از همین رو، از علاقه خود برای مذاکره با مخالفانش سخن میگفت. بختیار در این روز، دولت بازرگان را دولت در سایه معرفی کرد و با آن مخالف بود. جواد سعید، رئیس وقت مجلس شورای ملی، | مهدی بازرگان در ۱۷ بهمن ۱۳۵۷، از فعالیتهای خود در نهضت آزادی کنارهگیری کرد و به مدرسه علوی نقلمکان کرد تا پست نخستوزیری را عهدهدار شود. در این روز روحالله خمینی با جمعی از نیروهای دریایی ارتش دیدار داشت. در این روز بختیار، در مجلس شورای ملی حاضر شد و لایحه انحلال [[ساواک]] را به تصویب رساند. همچنین وی خبر داد که به زودی، وزیران دولتهای قبل، محاکمه خواهند شد. او همچنان راضی به استعفاء از نخستوزیری نبود و از همین رو، از علاقه خود برای مذاکره با مخالفانش سخن میگفت. بختیار در این روز، دولت بازرگان را دولت در سایه معرفی کرد و با آن مخالف بود. جواد سعید، رئیس وقت مجلس شورای ملی، بازگشت روحالله خمینی به ایران را خوشامد گفت و از همراهی در مسیر قانون و مسالمت، طرفداری کرد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۵۹–۴۶۰|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> | ||
=== ۱۸ بهمن === | === ۱۸ بهمن === | ||
در روز ۱۸ بهمن، کارکنان اعتصابکرده [[رادیو و تلویزیون ملی ایران]] | در روز ۱۸ بهمن، کارکنان اعتصابکرده [[رادیو و تلویزیون ملی ایران]]، موفق شدند تا کانال ۱۰ را به بیان سخنرانیها و اعلامیههای روحالله خمینی اختصاص بدهند. اسم این شبکه از آن پس به شبکه انقلاب شهرت یافت.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۰|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> در همین روز تعدادی از نمایندگان مجلس استعفا دادند و فرماندار تهران مجبور شد تا ساعات حکومت نظامی را کاهش دهد.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟}}</ref> | ||
=== ۱۹ بهمن === | === ۱۹ بهمن === | ||
روز نوزدهم بهمن ماه بزرگترین راهپیمایی انقلاب در حمایت از دولت موقت رخ داد. در این روز حدود ۱۰۰هزار نفر از مناطق نه منطقه شهری به سمت [[میدان آزادی]] راهپیمایی کردند و یک قطعنامه هفت مادهای را بر علیه نظام استبدادی را علنی کردند. خروج [[جعفر شریفامامی]] از ایران و استعفای نخستین نماینده انجمن شهر | روز نوزدهم بهمن ماه بزرگترین راهپیمایی انقلاب در حمایت از دولت موقت رخ داد. در این روز حدود ۱۰۰هزار نفر از مناطق نه منطقه شهری به سمت [[میدان آزادی]] راهپیمایی کردند و یک قطعنامه هفت مادهای را بر علیه نظام استبدادی را علنی کردند. خروج [[جعفر شریفامامی]] از ایران و استعفای نخستین نماینده انجمن شهر تهران، از دیگر وقایع این روز بود.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۰–۴۶۱|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> در این روز، گروهی از ارتشیها در مقابل خمینی رژه میروند و اعلام حمایت خود را از او ابراز میدارند.<ref>{{پک|دهخدا|۱۳۷۷|ک=لغتنامه|ف=خمینی|ج=۷|ص=۹۹۷۰–۹۹۷۱}}</ref> | ||
=== ۲۰ بهمن === | === ۲۰ بهمن === | ||
در روز ۲۰ بهمن ماه که مصادف با روز جمعه بود، مردم در [[دانشگاه تهران]] اجتماع کرده بودند تا سخنرانی رئیس [[دولت موقت]] را گوش بدهند. بازرگان در این سخنرانی، اعلام کرد که هر چه سریعتر، اعضای دولت موقت معرفی خواهند شد. این مراسم از رادیو و تلویزیون نیز پخش میشد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۱|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> دولت بختیار در پیامی، خبر رژه ارتش در برابر خمینی را تکذیب و عکسهای منتشرشده در این خصوص را مونتاژ میخواند. در این پیام اعلام میشود که ارتش به سوگند وفاداری خود پایبند خواهد ماند.<ref>{{پک|دهخدا|۱۳۷۷|ک=لغتنامه|ف=خمینی|ج=۷|ص= | در روز ۲۰ بهمن ماه که مصادف با روز جمعه بود، مردم در [[دانشگاه تهران]] اجتماع کرده بودند تا سخنرانی رئیس [[دولت موقت]] را گوش بدهند. بازرگان در این سخنرانی، اعلام کرد که هر چه سریعتر، اعضای دولت موقت معرفی خواهند شد. این مراسم از رادیو و تلویزیون نیز پخش میشد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۱|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> دولت بختیار در پیامی، خبر رژه ارتش در برابر خمینی را تکذیب و عکسهای منتشرشده در این خصوص را مونتاژ میخواند. در این پیام اعلام میشود که ارتش به سوگند وفاداری خود پایبند خواهد ماند.<ref>{{پک|دهخدا|۱۳۷۷|ک=لغتنامه|ف=خمینی|ج=۷|ص=۹۹۷۰–۹۹۷۱}}</ref> | ||
=== ۲۱ بهمن === | === ۲۱ بهمن === | ||
روز بیست و یکم بهمن ماه روز نبرد مسلحانه همهجانبه مردم و نیروهای دولتی بود. درگیری خونین مردم و لشکر گارد در این روز به اوج خود رسید؛ و جنگ تانکها با مردم مسلح باعث کشته و زخمی شدن صدها نفر شد. خمینی تهدید کرد در صورت عدم جلوگیری از کشتار لشکر گارد حکم جهاد خواهد داد.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و | روز بیست و یکم بهمن ماه روز نبرد مسلحانه همهجانبه مردم و نیروهای دولتی بود. درگیری خونین مردم و لشکر گارد در این روز به اوج خود رسید؛ و جنگ تانکها با مردم مسلح باعث کشته و زخمی شدن صدها نفر شد. خمینی تهدید کرد در صورت عدم جلوگیری از کشتار لشکر گارد حکم جهاد خواهد داد.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟}}</ref> در این روز درگیریهایی در شهر گرگان به کشته شدن عدهای از انقلابیون انجامید.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۱|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> همچنین خمینی در یک سخنرانی، رژه ارتش در مقابل خود را تأیید میکند و سوگند وفاداری ارتش را باطل اعلام میکند.<ref>{{پک|دهخدا|۱۳۷۷|ک=لغتنامه|ف=خمینی|ج=۷|ص=۹۹۷۰–۹۹۷۱}}</ref> | ||
در این روز چندین کلانتری توسط گروههای مسلح مردمی تسخیر شدند که در نتیجه آن مقادیر زیادی اسلحه به دست مردم افتاد. در همین روز فرمانداری نظامی تهران اعلامیه شماره ۴۰ را انتشار داد؛ به موجب این اعلامیه رفتوآمد مردم از ساعت ۱۶:۳۰ تا ۵ بامداد ممنوع اعلام شد. در پی اعلامیه مزبور اعلامیه دیگری صادر و منع عبور و مرور تا ساعت ۱۲ بامداد تمدید شد. روحالله خمینی اعلامیه حکومت نظامی را باطل اعلام کرد و آن را توطئهای برای کودتا نظامی دانست. مردم نیز عملاً مقررات حکومت نظامی را باطل ساختند و تا صبح در خیابانها با ایجاد حریق و راه بندانهای متعدد مانع حرکت قوای نظامی میشدند.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۱|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> | در این روز چندین کلانتری توسط گروههای مسلح مردمی تسخیر شدند که در نتیجه آن مقادیر زیادی اسلحه به دست مردم افتاد. در همین روز فرمانداری نظامی تهران اعلامیه شماره ۴۰ را انتشار داد؛ به موجب این اعلامیه رفتوآمد مردم از ساعت ۱۶:۳۰ تا ۵ بامداد ممنوع اعلام شد. در پی اعلامیه مزبور اعلامیه دیگری صادر و منع عبور و مرور تا ساعت ۱۲ بامداد تمدید شد. روحالله خمینی اعلامیه حکومت نظامی را باطل اعلام کرد و آن را توطئهای برای کودتا نظامی دانست. مردم نیز عملاً مقررات حکومت نظامی را باطل ساختند و تا صبح در خیابانها با ایجاد حریق و راه بندانهای متعدد مانع حرکت قوای نظامی میشدند.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۱|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> | ||
=== ۲۲ بهمن === | === ۲۲ بهمن === | ||
روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، درگیریهای شدید بین لشکر گارد و همافران نیروی هوایی شکل میگیرد. در پی این درگیری که مردم نیز در آن درگیر میشوند، بیشتر کلانتریها، پاسگاههای ژاندارمری و قرارگاههای پلیس و ارتش به تصرف مردم و همافران در میآید. در همین | روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، درگیریهای شدید بین لشکر گارد و همافران نیروی هوایی شکل میگیرد. در پی این درگیری که مردم نیز در آن درگیر میشوند، بیشتر کلانتریها، پاسگاههای ژاندارمری و قرارگاههای پلیس و ارتش به تصرف مردم و همافران در میآید. در همین میان، پیامی از سوی خمینی صادر میشود که ارتش گارد را به [[حکم جهاد]] تهدید میکند. پس از آن از سوی بختیار، از ساعت ۴:۳۰ بعدازظهر حکومت نظامی اعلام میشود.<ref>{{پک|دهخدا|۱۳۷۷|ک=لغتنامه|ف=خمینی|ج=۷|ص=۹۹۷۰–۹۹۷۱}}</ref> ساعت۱۰:۳۰ روز ۲۲ بهمن۱۳۵۷ شورای فرماندهان نیروهای مسلح در ستاد مشترک (ستاد بزرگ ارتشتاران) تشکیل گردید.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۱|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> ریاست شورای عالی ارتش بر عهده [[عباس قرهباغی]] بود. پس از گزارش فرماندهان نیروها از وضعیت موجود بحث پیرامون همبستگی ارتش با مردم آغاز شد؛ اکثراً موافقت خود را اعلام نمودند.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟}}</ref> و سرانجام اعلامیهای مبنی بر بیطرفی ارتش تهیه و به امضا رسید. این اعلامیه، به صورت رسمی، پایان حکومت پهلوی و آغاز دوره جدیدی در ایران بود.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۱|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> | ||
پس از تصمیم شورای عالی، ساعت یک و پانزده دقیقه بعد از ظهر خبر تصمیم شورای عالی ارتش در اختیار رادیو و تلویزیون گذاشته شد. [[رادیو ایران]] برنامه عادی خود را قطع و اعلامیه را قرائت کرد. لحظهای بعد نیروهای انقلاب محوطه رادیو تلویزیون را تصرف نمودند و خبر سقوط رژیم سلطنتی پهلوی از رادیو تلویزیون ملی اعلام شد.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و | پس از تصمیم شورای عالی، ساعت یک و پانزده دقیقه بعد از ظهر خبر تصمیم شورای عالی ارتش در اختیار رادیو و تلویزیون گذاشته شد. [[رادیو ایران]] برنامه عادی خود را قطع و اعلامیه را قرائت کرد. لحظهای بعد نیروهای انقلاب محوطه رادیو تلویزیون را تصرف نمودند و خبر سقوط رژیم سلطنتی پهلوی از رادیو تلویزیون ملی اعلام شد.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟}}</ref> | ||
== مراسم دهه فجر == | == مراسم دهه فجر == | ||
=== تاریخچه === | === تاریخچه === | ||
هر ساله در طول دهه فجر مراسم و یابودهای زیادی برای گرامیداشت ایام پیروزی انقلاب اسلامی در ایران انجام میگیرد. نخستین جشن دهه فجر، با پانزدهمین قرن هجرت پیامبر اسلام به | هر ساله در طول دهه فجر مراسم و یابودهای زیادی برای گرامیداشت ایام پیروزی انقلاب اسلامی در ایران انجام میگیرد. نخستین جشن دهه فجر، با پانزدهمین قرن هجرت پیامبر اسلام به مدینه، همزمان شده بود. از همین رو در ابتدا نام این مراسم را دهه جشنها گذاشتند که اجرای آن برعهده ستادی به همین نام بود. در ۱۵ بهمن ۱۳۵۸ مصادف با ۱۷ ربیعالاول ۱۴۰۰ ه. ق، راهپیماییای بزرگ در تهران برگزار شد. در جریان این جشن، مراسمهایی در بهشت زهرا و با حضور مهمانان داخلی و خارجی برگزار گردید. ابوالحسن بنیصدر سخنران این مراسم بود و روحالله خمینی نیز پیامی به مناسبت، منتشر کرد. در سالگرد دوم، مراسم به دلیل هزینههای زیاد و شرایط جنگی، از یک هفته در سالگرد اول، به ۳ روز در سالگرد دوم خلاصه شد که در بین تاریخهای ۲۲ تا ۲۴ بهمن ۱۳۵۹ برگزار گردید. اجرای این مراسم برعهده سازمان بنیاد شهید قرار گرفت. پس از آن و از سال ۱۳۶۰ به بعد، ستادی با عنوان «ستاد برگزاری مراسم دهه فجر» تأسیس شد و جشنها در ۱۰ روز (از ۱۲ تا ۲۲ بهمن) برگزار گردید.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۱–۴۶۲|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> | ||
این مراسم در کشورهای مختلفی به واسطه همکاری رایزنان فرهنگی در آن کشورها، برگزار میشود که از آن میان میتوان به [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[غنا]]، [[بوسنی و هرزگوین|بوسنی]]، [[ارمنستان]] و [[بلغارستان]] اشاره کرد. برگزاری مراسمهای بزرگداشت، جشنوارهها، نمایشگاهها، نشستها و انتشار کتابها و محصولات فرهنگی از جمله فعالیتها در این مراسمات بینالمللی است.<ref>{{پک|هیئت تحریریه|۱۳۸۲|ک=چشمانداز ارتباطات فرهنگی|ف=بزرگداشت دهه فجر انقلاب اسلامی در جهان|ص= | این مراسم در کشورهای مختلفی به واسطه همکاری رایزنان فرهنگی در آن کشورها، برگزار میشود که از آن میان میتوان به [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[غنا]]، [[بوسنی و هرزگوین|بوسنی]]، [[ارمنستان]] و [[بلغارستان]] اشاره کرد. برگزاری مراسمهای بزرگداشت، جشنوارهها، نمایشگاهها، نشستها و انتشار کتابها و محصولات فرهنگی از جمله فعالیتها در این مراسمات بینالمللی است.<ref>{{پک|هیئت تحریریه|۱۳۸۲|ک=چشمانداز ارتباطات فرهنگی|ف=بزرگداشت دهه فجر انقلاب اسلامی در جهان|ص=۴۸–۵۳}}</ref> هر ساله روحالله خمینی برای این مراسم، پیامی را صادر میکرد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۲|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> | ||
=== جشنوارههای رسمی === | === جشنوارههای رسمی === | ||
در ایام دهه فجر، جشنوارههای مختلفی در ایران برگزار میشود که جنبههای هنری، فرهنگی و ورزشی دارند. جشنواره تئاتر انقلاب اسلامی و جشنواره ورزشی بزرگداشت انقلاب اسلامی از نخستین جشنوارههای پس از انقلاب بودند که در این ایام برگزار میشدند. در این ایام و از سال ۱۳۶۱، جشنوارههای موسیقی، سینمایی و تئاتر به صورت رسمی و بینالمللی در ایران برگزار شد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۲|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> | در ایام دهه فجر، جشنوارههای مختلفی در ایران برگزار میشود که جنبههای هنری، فرهنگی و ورزشی دارند. جشنواره تئاتر انقلاب اسلامی و جشنواره ورزشی بزرگداشت انقلاب اسلامی از نخستین جشنوارههای پس از انقلاب بودند که در این ایام برگزار میشدند. در این ایام و از سال ۱۳۶۱، جشنوارههای موسیقی، سینمایی و تئاتر به صورت رسمی و بینالمللی در ایران برگزار شد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۲|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> | ||
در سازمانها، ادارات دولتی ایران، اقدام به برگزاری | در سازمانها، ادارات دولتی ایران، اقدام به برگزاری سمینارها و همایشها میشود. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز غالباً به پخش نماهنگها و تصاویر مربوط به روزهای مبارزات و تظاهرات میپردازد.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟}}</ref> همچنین تعدادی از موزهها و نمایشگاهها در این ایام، آثار متنوعی در زمینه هنرهای تجسمی با موضوع یا به مناسبت بزرگداشت دهه فجر به نمایش میگذارند.<ref>{{پک|هیئت تحریریه|۱۳۶۲|ک=هنر|ف=پسیری کوتاه در نمایشگاههای دهه فجر|ص=۳۳۵ و ۳۵۰}}</ref> | ||
همچنین [[جشنواره فجر]] که بزرگترین جشنواره فیلم، تئاتر و [[موسیقی ایران]] است همواره در طول دهه فجر برگزار میشود. در روز ۱۲ بهمن زنگ مدارس به مناسبت سالگرد ورود هواپیمای سید روحالله خمینی به ایران، در ساعت ۹ و ۲۷ دقیقه نواخته میشود. در روز ۲۲ بهمن، آخرین روز از دهه فجر نیز که به عنوان تعطیل رسمی در [[تقویم رسمی ایران]] ثبت شده است، راهپیماییهایی در شهرهای مختلف ایران برگزار میشود.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و | همچنین [[جشنواره فجر]] که بزرگترین جشنواره فیلم، تئاتر و [[موسیقی ایران]] است همواره در طول دهه فجر برگزار میشود. در روز ۱۲ بهمن زنگ مدارس به مناسبت سالگرد ورود هواپیمای سید روحالله خمینی به ایران، در ساعت ۹ و ۲۷ دقیقه نواخته میشود. در روز ۲۲ بهمن، آخرین روز از دهه فجر نیز که به عنوان تعطیل رسمی در [[تقویم رسمی ایران]] ثبت شده است، راهپیماییهایی در شهرهای مختلف ایران برگزار میشود.<ref>{{پک/بن|صا۱|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟}}</ref> | ||
== نمادها و نمودهای فرهنگی-هنری == | == نمادها و نمودهای فرهنگی-هنری == | ||
در سال ۱۳۶۰، بانگ «الله اکبر» سر دادن در شب ۲۲ بهمن هر سال، توسط شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی پیشنهاد و مرسوم شد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۲|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> در این ایام، فضای شهری در ایران آذینبندی میشود.<ref>{{پک/بن|ایسنا۲|ک=خبرگزاری ایسنا|ف=چراغانی و آذین بندی سطح شهر تبریز به مناسبت دهه فجر}}</ref> برگزاری مراسم ۲۲ بهمن که جشنی ملی و با وسعت میلیونی در شهرهای مختلف ایران برگزار میشود، یکی از نمادهای مشهور برای دهه فجر است.<ref>{{پک|Sridharan|۲۰۱۶|ک=International Business Times UK|ف=Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans|زبان=en}}</ref> این مراسم همچنین در روستاهای ایران نیز برگزار میگردد و به عنوان نمادی از انسجام ملی و «تجدید بیعت با آرمانهای انقلاب اسلامی» از سوی جمهوری اسلامی | در سال ۱۳۶۰، بانگ «الله اکبر» سر دادن در شب ۲۲ بهمن هر سال، توسط شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی پیشنهاد و مرسوم شد.<ref>{{پک|احمدیبینش|قوامی|۱۴۰۰|ک=دانشنامه امام خمینی|ص=۴۶۲|ج=۵|ف=دهه فجر انقلاب اسلامی}}</ref> در این ایام، فضای شهری در ایران آذینبندی میشود.<ref>{{پک/بن|ایسنا۲|ک=خبرگزاری ایسنا|ف=چراغانی و آذین بندی سطح شهر تبریز به مناسبت دهه فجر}}</ref> برگزاری مراسم ۲۲ بهمن که جشنی ملی و با وسعت میلیونی در شهرهای مختلف ایران برگزار میشود، یکی از نمادهای مشهور برای دهه فجر است.<ref>{{پک|Sridharan|۲۰۱۶|ک=International Business Times UK|ف=Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans|زبان=en}}</ref> این مراسم همچنین در روستاهای ایران نیز برگزار میگردد و به عنوان نمادی از انسجام ملی و «تجدید بیعت با آرمانهای انقلاب اسلامی» از سوی جمهوری اسلامی بهشمار میرود.<ref>{{پک/بن|مهر۱|ک=خبرگزاری مهر|ف=ایران به وقت ۲۲ بهمن}}</ref> شعارهای آمریکاستیزانه در جریان راهپیمایی ۲۲ بهمن، از دیگر نمادهای این مراسم تلقی میشود.<ref>{{پک/بن|صدا۱|ک=صدای آمریکا|ف=راهپیمایی ۲۲ بهمن}}</ref><ref>{{پک|Sridharan|۲۰۱۶|ک=International Business Times UK|ف=Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans|زبان=en}}</ref> در این راهپیمایی سالانه، شعارهای «[[مرگ بر آمریکا]]» و «[[مرگ بر اسرائیل]]» سر داده میشود و تصاویری از رهبران جمهوری اسلامی ایران به همراه پرچم این کشور به نمایش گذاشته میشود. شرکت مسئولان بلندپایه حکومتی در این مراسم و سخنرانی رئیسجمهور وقت ایران از جمله مهمترین بخشهای این مراسم در پایتخت است. تصاویر این مراسم به صورت زنده از شبکههای متعلق به جمهوری اسلامی ایران پخش میشود.<ref>{{پک|Sridharan|۲۰۱۶|ک=International Business Times UK|ف=Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans|زبان=en}}</ref> | ||
یکی دیگر از نمادهای پرکاربرد در این | یکی دیگر از نمادهای پرکاربرد در این ایام، تیترهای روزنامههای آن دوران است که در معروفترین آنها، تیتر «امام آمد» و همچنین «شاه رفت» میباشد.<ref>{{پک/بن|ایسنا۱|ک=خبرگزاری ایسنا|ف=مرور تیترهای مهم انقلاب؛ از «شاه رفت» تا «امام آمد»}}</ref> | ||
یکی از نمادهای معروف در زمینه اشاره به دهه فجر و انقلاب ایران، تصویر پیاده شدن روحالله خمینی از هواپیمایی است که در ۱۲ بهمن در فرودگاه مهرآباد نشست. در این تصویر، خمینی توسط مردی با لباس خلبان یا مهماندار هواپیما به آرامی از پلههای هواپیمای ایرفرانس هدایت میشود. خمینی در حالی به ایران بازمیگشت که هموطنانش او را بهعنوان یک ناجی مورد استقبال قرار دادند، پس از موجی از قیامهای مردمی که رژیم شاه محمدرضا پهلوی، که مورد حمایت غرب بود، را سرنگون کرده بود.<ref>{{پک/بن|guardian|ک=the guardian|ف=The Iranian revolution grinds|زبان=en}}</ref> | یکی از نمادهای معروف در زمینه اشاره به دهه فجر و انقلاب ایران، تصویر پیاده شدن روحالله خمینی از هواپیمایی است که در ۱۲ بهمن در فرودگاه مهرآباد نشست. در این تصویر، خمینی توسط مردی با لباس خلبان یا مهماندار هواپیما به آرامی از پلههای هواپیمای ایرفرانس هدایت میشود. خمینی در حالی به ایران بازمیگشت که هموطنانش او را بهعنوان یک ناجی مورد استقبال قرار دادند، پس از موجی از قیامهای مردمی که رژیم شاه محمدرضا پهلوی، که مورد حمایت غرب بود، را سرنگون کرده بود.<ref>{{پک/بن|guardian|ک=the guardian|ف=The Iranian revolution grinds|زبان=en}}</ref> | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۳: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
=== ارجاعات === | === ارجاعات === | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۰: | ||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=دانشنامه امام خمینی|سال=۱۴۰۰|پیوند=https://khomeini.ir/books/b501cb38-a499-4226-9d07-ff4f4d0f440b/pages/3|نام=معصومه|نام خانوادگی=احمدیبینش|پیوند نویسنده=|ناشر=موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی|شابک=۹۷۸۹۶۴۲۱۳۵۷۳۹|مکان=تهران|کوشش=ضیا مرتضوی|فصل=دهه فجر انقلاب اسلامی|نام۲=پروینسادات|نام خانوادگی۲=قوامی}} | * {{یادکرد کتاب|عنوان=دانشنامه امام خمینی|سال=۱۴۰۰|پیوند=https://khomeini.ir/books/b501cb38-a499-4226-9d07-ff4f4d0f440b/pages/3|نام=معصومه|نام خانوادگی=احمدیبینش|پیوند نویسنده=|ناشر=موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی|شابک=۹۷۸۹۶۴۲۱۳۵۷۳۹|مکان=تهران|کوشش=ضیا مرتضوی|فصل=دهه فجر انقلاب اسلامی|نام۲=پروینسادات|نام خانوادگی۲=قوامی}} | ||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=لغتنامه دهخدا|سال=۱۳۷۷|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/53064|نام=علیاکبر|نام خانوادگی=دهخدا|پیوند نویسنده=علیاکبر دهخدا|ناشر=دانشگاه تهران|شابک=|مکان=تهران|کوشش=|فصل=خمینی}} | * {{یادکرد کتاب|عنوان=لغتنامه دهخدا|سال=۱۳۷۷|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/53064|نام=علیاکبر|نام خانوادگی=دهخدا|پیوند نویسنده=علیاکبر دهخدا|ناشر=دانشگاه تهران|شابک=|مکان=تهران|کوشش=|فصل=خمینی}} | ||
* {{یادکرد ژورنال|شماره=۳|نام=|نام خانوادگی=هیئت تحریریه|توسط=[[نورمگز]]|عنوان=هنرهای تجسمی: سیری کوتاه در | * {{یادکرد ژورنال|شماره=۳|نام=|نام خانوادگی=هیئت تحریریه|توسط=[[نورمگز]]|عنوان=هنرهای تجسمی: سیری کوتاه در نمایشگاههای بزرگداشت ایام دهه فجر: پیام واحد هنرمندان|صفحه=۳۳۴–۳۵۱|تاریخ=۱۳۶۲|ژورنال=هنر|مکان=تهران|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/170198|دسترسی پیوند=آبونمان}} | ||
* {{یادکرد ژورنال|شماره=|نام=|نام خانوادگی=هیئت تحریریه|توسط=[[نورمگز]]|عنوان=بزرگداشت دهه فجر انقلاب اسلامی در جهان|صفحه= | * {{یادکرد ژورنال|شماره=|نام=|نام خانوادگی=هیئت تحریریه|توسط=[[نورمگز]]|عنوان=بزرگداشت دهه فجر انقلاب اسلامی در جهان|صفحه=۴۸–۵۳|تاریخ=۱۳۸۲|ژورنال=چشمانداز ارتباطات فرهنگی|مکان=تهران|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/294236|دسترسی پیوند=آبونمان}} | ||
'''آنلاین''' | '''آنلاین''' | ||
*{{یادکرد وب|عنوان=ناگفتههای پرواز ۷۴۷|نشانی=https://isfahanziba.com/news/4247/ | * {{یادکرد وب|عنوان=ناگفتههای پرواز ۷۴۷|نشانی=https://isfahanziba.com/news/4247/ناگفتههای-پرواز-۷۴۷|تاریخ=۱۱ بهمن ۱۳۹۹|تاریخ بازبینی=۷ بهمن ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|جعفری}}|نویسنده=|کد زبان=|وبگاه=isfahanziba.com|تاریخ بایگانی=۲۱ سپتامبر ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220921161522/https://isfahanziba.com/news/4247/%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2-%DB%B7%DB%B4%DB%B7|نام خانوادگی=جعفری|نام=امیرحسین}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=مرور تیترهای مهم انقلاب؛ از «شاه رفت» تا «امام آمد»|نشانی=https://www.isna.ir/news/ilam-36467/مرور-تیترهای-مهم-انقلاب-از-شاه-رفت-تا-امام-آمد|تاریخ=۱۶ بهمن ۱۳۹۵|تاریخ بازبینی=۷ بهمن ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|ایسنا۱}}|نویسنده=خبرگزاری ایسنا|کد زبان=|وبگاه=isna.ir}} | |||
*{{یادکرد وب|عنوان= | * {{یادکرد وب|عنوان=چراغانی و آذین بندی سطح شهر تبریز به مناسبت دهه فجر|نشانی=https://www.isna.ir/photo/1401111914973/چراغانی-و-اذین-بندی-سطح-شهر-تبریز-به-مناسبت-دهه-فجر|تاریخ=۱۹ بهمن ۱۴۰۱|تاریخ بازبینی=۷ بهمن ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|ایسنا۲}}|نویسنده=خبرگزاری ایسنا|کد زبان=|وبگاه=isna.ir}} | ||
*{{یادکرد وب|عنوان= | * {{یادکرد وب|عنوان=مبتکر اصطلاح «دهه فجر» کیست؟|نشانی=https://www.parsine.com/بخش-سیاست-106/224171-مبتکر-اصطلاح-دهه-فجر-کیست|تاریخ=۱۸ بهمن ۱۳۹۳|تاریخ بازبینی=۷ بهمن ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|پارسینه}}|نویسنده=خبرگزاری پارسینه|کد زبان=|وبگاه=parsine.com}} | ||
*{{یادکرد وب|عنوان= | * {{یادکرد وب|عنوان=دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟|نشانی=https://www.iribnews.ir/fa/news/3736999/دهه-فجر-چیست-و-درباره-آن-چه-میدانید|تاریخ=۱۲ بهمن ۱۴۰۱|تاریخ بازبینی=۷ بهمن ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|صا۱}}|نویسنده=خبرگزاری صدا و سیما|کد زبان=|وبگاه=iribnews.ir}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=ایران به وقت ۲۲ بهمن/ فریاد «مرگ برآمریکا» از خلیج فارس تا خزر|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/6020528/ایران-به-وقت-۲۲-بهمن-فریاد-مرگ-برآمریکا-از-خلیج-فارس-تا-خزر|تاریخ=۲۲ بهمن ۱۴۰۲|تاریخ بازبینی=۷ بهمن ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|مهر۱}}|نویسنده=خبرگزاری مهر|کد زبان=|وبگاه=mehrnews.com}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=بزرگداشت سالگرد انقلاب ایران با «ماکت مقوایی» آیت الله خمینی|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/o2_iran_khomeini_cardboard_return/24470583.html|تاریخ=۱۲ بهمن ۱۳۹۰|تاریخ بازبینی=۷ بهمن ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|رادیو۱}}|نویسنده=رادیو فردا|کد زبان=|وبگاه=radiofarda.com}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=راهپیمایی ۲۲ بهمن؛ مبدلپوشان در نقش ملوانان آمریکایی|نشانی=https://ir.voanews.com/a/iran-us-relation/3186508.html|تاریخ=۲۲ بهمن ۱۳۹۴|تاریخ بازبینی=۸ بهمن ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|صدا۱}}|نویسنده=صدای آمریکا|کد زبان=|وبگاه=voanews.com}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=The Amazing Adventures of Iran's Cardboard Cutout Ayatollah|نشانی=https://www.theatlantic.com/international/archive/2012/02/the-amazing-adventures-of-irans-cardboard-cutout-ayatollah/252437/|تاریخ=February 2, 2012|تاریخ بازبینی=۲۶ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|theatlantic}}|نویسنده=the atlantic|کد زبان=en|وبگاه=theatlantic.com}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=The Iranian revolution grinds to a halt on the eve of its anniversary|نشانی=https://www.theguardian.com/world/2010/feb/07/iran-revolution-anniversary-mousavi-khamenei|تاریخ=7 Feb 2010|تاریخ بازبینی=۲۶ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|theguardian}}|نویسنده=the guardian|کد زبان=en|وبگاه=theguardian.com}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans|نشانی=https://www.ibtimes.co.uk/iran-marks-islamic-revolution-death-us-death-israel-slogans-1543247|تاریخ=۲۰۱۶|تاریخ بازبینی=۲۶ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Sridharan}}|نویسنده=|کد زبان=en|وبگاه=ibtimes.co.uk|نام خانوادگی=Sridharan|نام=Vasudevan}} | |||
{{درجهبندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامهها=خیر|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}} | |||
[[رده:انقلاب ۱۳۵۷]] | [[رده:انقلاب ۱۳۵۷]] | ||
[[رده:ایران در ۱۹۷۹ (میلادی)]] | [[رده:ایران در ۱۹۷۹ (میلادی)]] | ||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۲۲: | ||
[[رده:جشنوارههای ایران]] | [[رده:جشنوارههای ایران]] | ||
[[رده:رویدادها در ایران]] | [[رده:رویدادها در ایران]] | ||
[[رده:مقالههای دارای ویدئو]] | [[رده:مقالههای دارای ویدئو]] | ||
[[رده:واژگان سیاسی ایران]] | [[رده:واژگان سیاسی ایران]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ فوریهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۲:۴۲
| دههٔ فجر | |
|---|---|
| برپایی توسط | جمهوری اسلامی ایران |
| اهمیت | گرامیداشت بازگشت سید روحالله خمَینی به ایران و پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران |
| جشنها |
|
| آغاز | ۱۲ بهمن |
| پایان | ۲۲ بهمن |
| تاریخ | همه سال از ۱۳۵۸ به بعد |
| مرتبط به | روز جمهوری اسلامی |
بخشی از مجموعهٔ |
|---|
| انقلاب ۱۳۵۷ |
 |
دههٔ فجر در ادبیات سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران به روزهای ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ گفته میشود که طی آن سید روحالله خمینی بعد از تبعید چهارده ساله در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به ایران وارد شد و در پایان در ۲۲ بهمن با اعلام بیطرفی ارتش شاهنشاهی، دودمان پهلوی سقوط کرد و انقلاب ۱۳۵۷ ایران رخ داد.
تا سال ۱۳۶۰ چنین اصطلاحی وجود نداشت و عبدالمجید معادیخواه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، بود که برای نخستین بار در سال ۱۳۶۰ ده روز پس از ورود خمینی به ایران تا روز ۲۲ بهمن را «دههٔ فجر» نامید. تعداد روزهای بین ۱۲ بهمن تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ درواقع نه ۱۰ روز، بلکه ۱۱ روز است و مسئولان برگزارکنندهٔ مراسم برای رفع این مشکل مبنای وقوع انقلاب را در سپیدهدم روز ۲۲ بهمن قرار دادند تا این فاصله به ده روز برسد و عنوان «دههٔ فجر» برای این مراسم عنوانی درست باشد.
نامگذاری و اهمیت
به تاریخ ۱۲ تا ۲۲ بهمنماه در فرهنگ ایران معاصر، دهه فجر یا دهه فجر انقلاب اسلامی گفته میشود. این ایام، به پاسداشت ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ که ما بین دو رویداد ورود و بازگشت روحالله خمینی به ایران تا سقوط نظام سلطنت پهلوی در ایران بود، به این نام گذاشته شده است.[۱]
در نخستین و دومین سالگرد پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، مسئولان برگزارکنندهٔ جشنهای پیروزی انقلاب اسلامی برای توصیف این روزها از اصطلاح «هفته جشنهای سالگرد انقلاب» استفاده میکردند و مدت برگزاری مراسم را نیز هفت روز تعیین میکردند. در این دوران، نام «ایامالله» را بر این روزها گذاشته بودند. از سال ۱۳۶۰ عبدالمجید معادیخواه، پیشنهاد کرد که با الهام از آیات آغازین سورهٔ فجر در قرآن یعنی «والفجر و لیال عشر (معنی: سوگند به سپیده دم و شبهای دهگانه) تعداد روزهای برگزاری مراسم سالگرد انقلاب به ده روز افزایش پیدا کرده و از روز ورود روحالله خمینی به ایران در روز ۱۲ بهمن تا روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ محاسبه شود. پیشتر نیز یاسرعرفات و به نقلی خمینی، انقلاب اسلامی در ایران را «انفجار نور» معرفی کرده بودند.[۲] با وجود آنکه تعداد روزهای بین ۱۲ تا ۲۲ بهمن مجموعاً ۱۱ روز میشد، در ابتدا با این پیشنهاد مخالفت و بعداً با آغاز دهه فجر از سپیده دم ۱۲ بهمن، برای تصحیح این مشکل، موافقت شد.[۳]
روزشمار وقایع
پیشینه
با فرار محمدرضا پهلوی از ایران در دیماه ۱۳۵۷، دولت مستقر به نخستوزیری شاپور بختیار، سعی کرد تا از آشوبهای بعدی جلوگیری کند. او در پیامی به روحالله خمینی که در تبعید پاریس به سر میبرد، وی را از نقد دولت مستقر و تصمیم به بازگشت شتابزده به ایران منع کرد و او را تهدید نمود. بختیار همچنین در جلسه شورای امنیت ملی وقت، رای به بستن فرودگاهها داد. اعتراضها به این اقدام دولت و موفق نشدن بختیار برای دیدار با خمینی در پاریس، باعث شد که در ۹ بهمن، فرمان بازگشایی فرودگاهها از سوی نخستوزیری صادر شود.[۴] در ساعت ۱ صبح ۱۲ بهمن ۱۳۵۷، خمینی به همراه ۱۵۰ همراه دیگر، به هواپیمای ایرفرانس وارد و به سمت تهران در حرکت شد. برای اطمینان از به سلامت رسیدن هواپیما، بیشتر مسافران هواپیما از بین خبرنگاران خارجی انتخاب شده بودند. همچنین، بیشتر ظرفیت هواپیما خالی بود تا بتوان سوخت کافی برای بازگشت احتمالی هواپیما حمل شود. همچنین برای فراهم آمدن حضور خمینی در تهران، کمیتهای با عنوان کمیته استقبال، متشکل از ۶۵هزار نفر شکل میگیرد که هدف آنها تأمین امنیت شهر و ایجاد هماهنگیها برای استقبال از رهبر انقلاب ایران بود.[۵]
۱۲ بهمن
در روز ۱۲ بهمن استقبال قابل توجهی در تهران برگزار شد؛ بر اساس گزارشهایی طول جمعیت استقبالکننده از روحالله خمینی به ۲۴ کیلومتر رسیده بود.[۶] در نهایت روحالله خمینی در ساعت ۹:۳۰ صبح ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ وارد فرودگاه مهرآباد تهران شد. خمینی در اولین سخنرانی خود در بهشت زهرای تهران، نظام سلطنتی را غیرعقلایی خواند و مجلسهای سنا، مؤسسان و شورای ملی را منحل و غیرقانونی اعلام کرد و وعده داد تا به زودی دولت تعیین خواهد کرد.[۷] پس از آن خمینی به منزل علیاکبر کشاورز برای اقامت موقت رفت. در همان شب، خمینی به مدرسه رفاه منتقل شد.[۸]
۱۳ بهمن
صبح ۱۳ بهمن ۱۳۵۷، روحالله خمینی از مدرسه رفاه به دانشگاه تهران رفت تا با سخنرانی خود، به تحصن علما در دانشگاه تهران پایان بدهد؛ اما به خاطر ازدحام جمعیت، این ممکن نشد و مجدد خمینی به مدرسه رفاه در تهران رفته و در آنجا مستقر میشود.[۹] در همین میان، جلسات متعددی بین او گروههای مختلفی صورت میگیرد. همچنین برنامههایی برای دیدارهای عمومی با مردم در این مدرسه و دو مدرسه دیگر به نامهای علوی۱ و علوی۲ انجام میگیرد. این دیدارهای مردمی تا ۲۰ بهمن ادامه داشت.[۱۰] در این روز تعدادی از دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا در مقابل کاخ سفید به خاطر دخالت در امور ایران تظاهرات برگزار کردند.[۱۱]
۱۴ بهمن
اولین مصاحبه مطبوعاتی روحالله خمینی با حضور قریب به ۳۰۰ خبرنگار ایرانی و خارجی، در صبح ۱۴ بهمن ۱۳۵۷، در محل مدرسه علوی برگزار شد. تأسیس نظام جمهوری اسلامی و مشخص بودن نام اعضای شورای انقلاب از مطالبی بود که خمینی با خبرنگاران در میان گذاشت. خمینی در این مصاحبه از ارتشیان خواست تا به انقلابیون بپیوندند. بازداشت تعدادی از وزیران دولتهای پیشین پهلوی و ممنوعالخروج کردن مقامات دولتی (مدیرکلها و بالاتر که در ۲۵ سال اخیر فعالیت سیاسی داشتهاند) از اقدامات دیگر این روز بود. در این روز، دولت موقت نیز به نخستوزیری مهدی بازرگان به تصویب رسید.[۱۲] در همین روز، دیدار جمعی از افراد نیروی هوایی با خمینی دیدار داشتند.[۱۳]
۱۵ بهمن
در ۱۵ بهمن ۱۳۵۷، حکم نخستوزیری مهدی بازرگان از سوی روحالله خمینی صادر شد.[۱۴] همچنین از مردم دعوت میشود که به تظاهرات خود تا سقوط حکومت پهلوی ادامه داده شود.[۱۵] در این روز تعدادی از علمای شیعه از جمله سید محمدباقر صدر و سید شهابالدین مرعشی نجفی، از روحالله خمینی در پیامهایی حمایت کردند. تعدادی از نمایندگان مستعفی مجلس نیز با خمینی دیدار کردند.[۱۶]
۱۶ بهمن
در روز ۱۶ بهمن ۱۳۵۷، حکم نخستوزیری مهدی بازرگان، در یک مصاحبه مطبوعاتی در مدرسه علوی، اعلام شد. در این حکم، بازرگان موظف به تشکیل دولت موقت شد. وظیفه این دولت، فراهم کردن شرایط برای برگزاری همهپرسی برای تغییر نظام سیاسی ایران و تصویب قانون اساسی معرفی شده بود. پس از آن مصاحبه مطبوعاتی بازرگان با خبرنگاران انجام گرفت. در این روز، تظاهراتی علیه بختیار و تأیید نخستوزیری بازرگان صورت گرفت. همچنین در این روز جلسهای بین نمایندگان مستعفی مجلس شورای ملی با روحالله خمینی صورت گرفت. شاپور بختیار، قرارداد تحویل تجهیزات نظامی از آمریکا را لغو کرد و احمد میرفندرسکی، وزیر امور خارجه وقت نیز اعلام کرد که ایران از پیمان دفاعی سنتو خارج شده است.[۱۷]
۱۷ بهمن
مهدی بازرگان در ۱۷ بهمن ۱۳۵۷، از فعالیتهای خود در نهضت آزادی کنارهگیری کرد و به مدرسه علوی نقلمکان کرد تا پست نخستوزیری را عهدهدار شود. در این روز روحالله خمینی با جمعی از نیروهای دریایی ارتش دیدار داشت. در این روز بختیار، در مجلس شورای ملی حاضر شد و لایحه انحلال ساواک را به تصویب رساند. همچنین وی خبر داد که به زودی، وزیران دولتهای قبل، محاکمه خواهند شد. او همچنان راضی به استعفاء از نخستوزیری نبود و از همین رو، از علاقه خود برای مذاکره با مخالفانش سخن میگفت. بختیار در این روز، دولت بازرگان را دولت در سایه معرفی کرد و با آن مخالف بود. جواد سعید، رئیس وقت مجلس شورای ملی، بازگشت روحالله خمینی به ایران را خوشامد گفت و از همراهی در مسیر قانون و مسالمت، طرفداری کرد.[۱۸]
۱۸ بهمن
در روز ۱۸ بهمن، کارکنان اعتصابکرده رادیو و تلویزیون ملی ایران، موفق شدند تا کانال ۱۰ را به بیان سخنرانیها و اعلامیههای روحالله خمینی اختصاص بدهند. اسم این شبکه از آن پس به شبکه انقلاب شهرت یافت.[۱۹] در همین روز تعدادی از نمایندگان مجلس استعفا دادند و فرماندار تهران مجبور شد تا ساعات حکومت نظامی را کاهش دهد.[۲۰]
۱۹ بهمن
روز نوزدهم بهمن ماه بزرگترین راهپیمایی انقلاب در حمایت از دولت موقت رخ داد. در این روز حدود ۱۰۰هزار نفر از مناطق نه منطقه شهری به سمت میدان آزادی راهپیمایی کردند و یک قطعنامه هفت مادهای را بر علیه نظام استبدادی را علنی کردند. خروج جعفر شریفامامی از ایران و استعفای نخستین نماینده انجمن شهر تهران، از دیگر وقایع این روز بود.[۲۱] در این روز، گروهی از ارتشیها در مقابل خمینی رژه میروند و اعلام حمایت خود را از او ابراز میدارند.[۲۲]
۲۰ بهمن
در روز ۲۰ بهمن ماه که مصادف با روز جمعه بود، مردم در دانشگاه تهران اجتماع کرده بودند تا سخنرانی رئیس دولت موقت را گوش بدهند. بازرگان در این سخنرانی، اعلام کرد که هر چه سریعتر، اعضای دولت موقت معرفی خواهند شد. این مراسم از رادیو و تلویزیون نیز پخش میشد.[۲۳] دولت بختیار در پیامی، خبر رژه ارتش در برابر خمینی را تکذیب و عکسهای منتشرشده در این خصوص را مونتاژ میخواند. در این پیام اعلام میشود که ارتش به سوگند وفاداری خود پایبند خواهد ماند.[۲۴]
۲۱ بهمن
روز بیست و یکم بهمن ماه روز نبرد مسلحانه همهجانبه مردم و نیروهای دولتی بود. درگیری خونین مردم و لشکر گارد در این روز به اوج خود رسید؛ و جنگ تانکها با مردم مسلح باعث کشته و زخمی شدن صدها نفر شد. خمینی تهدید کرد در صورت عدم جلوگیری از کشتار لشکر گارد حکم جهاد خواهد داد.[۲۵] در این روز درگیریهایی در شهر گرگان به کشته شدن عدهای از انقلابیون انجامید.[۲۶] همچنین خمینی در یک سخنرانی، رژه ارتش در مقابل خود را تأیید میکند و سوگند وفاداری ارتش را باطل اعلام میکند.[۲۷]
در این روز چندین کلانتری توسط گروههای مسلح مردمی تسخیر شدند که در نتیجه آن مقادیر زیادی اسلحه به دست مردم افتاد. در همین روز فرمانداری نظامی تهران اعلامیه شماره ۴۰ را انتشار داد؛ به موجب این اعلامیه رفتوآمد مردم از ساعت ۱۶:۳۰ تا ۵ بامداد ممنوع اعلام شد. در پی اعلامیه مزبور اعلامیه دیگری صادر و منع عبور و مرور تا ساعت ۱۲ بامداد تمدید شد. روحالله خمینی اعلامیه حکومت نظامی را باطل اعلام کرد و آن را توطئهای برای کودتا نظامی دانست. مردم نیز عملاً مقررات حکومت نظامی را باطل ساختند و تا صبح در خیابانها با ایجاد حریق و راه بندانهای متعدد مانع حرکت قوای نظامی میشدند.[۲۸]
۲۲ بهمن
روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، درگیریهای شدید بین لشکر گارد و همافران نیروی هوایی شکل میگیرد. در پی این درگیری که مردم نیز در آن درگیر میشوند، بیشتر کلانتریها، پاسگاههای ژاندارمری و قرارگاههای پلیس و ارتش به تصرف مردم و همافران در میآید. در همین میان، پیامی از سوی خمینی صادر میشود که ارتش گارد را به حکم جهاد تهدید میکند. پس از آن از سوی بختیار، از ساعت ۴:۳۰ بعدازظهر حکومت نظامی اعلام میشود.[۲۹] ساعت۱۰:۳۰ روز ۲۲ بهمن۱۳۵۷ شورای فرماندهان نیروهای مسلح در ستاد مشترک (ستاد بزرگ ارتشتاران) تشکیل گردید.[۳۰] ریاست شورای عالی ارتش بر عهده عباس قرهباغی بود. پس از گزارش فرماندهان نیروها از وضعیت موجود بحث پیرامون همبستگی ارتش با مردم آغاز شد؛ اکثراً موافقت خود را اعلام نمودند.[۳۱] و سرانجام اعلامیهای مبنی بر بیطرفی ارتش تهیه و به امضا رسید. این اعلامیه، به صورت رسمی، پایان حکومت پهلوی و آغاز دوره جدیدی در ایران بود.[۳۲]
پس از تصمیم شورای عالی، ساعت یک و پانزده دقیقه بعد از ظهر خبر تصمیم شورای عالی ارتش در اختیار رادیو و تلویزیون گذاشته شد. رادیو ایران برنامه عادی خود را قطع و اعلامیه را قرائت کرد. لحظهای بعد نیروهای انقلاب محوطه رادیو تلویزیون را تصرف نمودند و خبر سقوط رژیم سلطنتی پهلوی از رادیو تلویزیون ملی اعلام شد.[۳۳]
مراسم دهه فجر
تاریخچه
هر ساله در طول دهه فجر مراسم و یابودهای زیادی برای گرامیداشت ایام پیروزی انقلاب اسلامی در ایران انجام میگیرد. نخستین جشن دهه فجر، با پانزدهمین قرن هجرت پیامبر اسلام به مدینه، همزمان شده بود. از همین رو در ابتدا نام این مراسم را دهه جشنها گذاشتند که اجرای آن برعهده ستادی به همین نام بود. در ۱۵ بهمن ۱۳۵۸ مصادف با ۱۷ ربیعالاول ۱۴۰۰ ه. ق، راهپیماییای بزرگ در تهران برگزار شد. در جریان این جشن، مراسمهایی در بهشت زهرا و با حضور مهمانان داخلی و خارجی برگزار گردید. ابوالحسن بنیصدر سخنران این مراسم بود و روحالله خمینی نیز پیامی به مناسبت، منتشر کرد. در سالگرد دوم، مراسم به دلیل هزینههای زیاد و شرایط جنگی، از یک هفته در سالگرد اول، به ۳ روز در سالگرد دوم خلاصه شد که در بین تاریخهای ۲۲ تا ۲۴ بهمن ۱۳۵۹ برگزار گردید. اجرای این مراسم برعهده سازمان بنیاد شهید قرار گرفت. پس از آن و از سال ۱۳۶۰ به بعد، ستادی با عنوان «ستاد برگزاری مراسم دهه فجر» تأسیس شد و جشنها در ۱۰ روز (از ۱۲ تا ۲۲ بهمن) برگزار گردید.[۳۴]
این مراسم در کشورهای مختلفی به واسطه همکاری رایزنان فرهنگی در آن کشورها، برگزار میشود که از آن میان میتوان به سوریه، لبنان، غنا، بوسنی، ارمنستان و بلغارستان اشاره کرد. برگزاری مراسمهای بزرگداشت، جشنوارهها، نمایشگاهها، نشستها و انتشار کتابها و محصولات فرهنگی از جمله فعالیتها در این مراسمات بینالمللی است.[۳۵] هر ساله روحالله خمینی برای این مراسم، پیامی را صادر میکرد.[۳۶]
جشنوارههای رسمی
در ایام دهه فجر، جشنوارههای مختلفی در ایران برگزار میشود که جنبههای هنری، فرهنگی و ورزشی دارند. جشنواره تئاتر انقلاب اسلامی و جشنواره ورزشی بزرگداشت انقلاب اسلامی از نخستین جشنوارههای پس از انقلاب بودند که در این ایام برگزار میشدند. در این ایام و از سال ۱۳۶۱، جشنوارههای موسیقی، سینمایی و تئاتر به صورت رسمی و بینالمللی در ایران برگزار شد.[۳۷]
در سازمانها، ادارات دولتی ایران، اقدام به برگزاری سمینارها و همایشها میشود. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز غالباً به پخش نماهنگها و تصاویر مربوط به روزهای مبارزات و تظاهرات میپردازد.[۳۸] همچنین تعدادی از موزهها و نمایشگاهها در این ایام، آثار متنوعی در زمینه هنرهای تجسمی با موضوع یا به مناسبت بزرگداشت دهه فجر به نمایش میگذارند.[۳۹]
همچنین جشنواره فجر که بزرگترین جشنواره فیلم، تئاتر و موسیقی ایران است همواره در طول دهه فجر برگزار میشود. در روز ۱۲ بهمن زنگ مدارس به مناسبت سالگرد ورود هواپیمای سید روحالله خمینی به ایران، در ساعت ۹ و ۲۷ دقیقه نواخته میشود. در روز ۲۲ بهمن، آخرین روز از دهه فجر نیز که به عنوان تعطیل رسمی در تقویم رسمی ایران ثبت شده است، راهپیماییهایی در شهرهای مختلف ایران برگزار میشود.[۴۰]
نمادها و نمودهای فرهنگی-هنری
در سال ۱۳۶۰، بانگ «الله اکبر» سر دادن در شب ۲۲ بهمن هر سال، توسط شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی پیشنهاد و مرسوم شد.[۴۱] در این ایام، فضای شهری در ایران آذینبندی میشود.[۴۲] برگزاری مراسم ۲۲ بهمن که جشنی ملی و با وسعت میلیونی در شهرهای مختلف ایران برگزار میشود، یکی از نمادهای مشهور برای دهه فجر است.[۴۳] این مراسم همچنین در روستاهای ایران نیز برگزار میگردد و به عنوان نمادی از انسجام ملی و «تجدید بیعت با آرمانهای انقلاب اسلامی» از سوی جمهوری اسلامی بهشمار میرود.[۴۴] شعارهای آمریکاستیزانه در جریان راهپیمایی ۲۲ بهمن، از دیگر نمادهای این مراسم تلقی میشود.[۴۵][۴۶] در این راهپیمایی سالانه، شعارهای «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» سر داده میشود و تصاویری از رهبران جمهوری اسلامی ایران به همراه پرچم این کشور به نمایش گذاشته میشود. شرکت مسئولان بلندپایه حکومتی در این مراسم و سخنرانی رئیسجمهور وقت ایران از جمله مهمترین بخشهای این مراسم در پایتخت است. تصاویر این مراسم به صورت زنده از شبکههای متعلق به جمهوری اسلامی ایران پخش میشود.[۴۷]
یکی دیگر از نمادهای پرکاربرد در این ایام، تیترهای روزنامههای آن دوران است که در معروفترین آنها، تیتر «امام آمد» و همچنین «شاه رفت» میباشد.[۴۸]
یکی از نمادهای معروف در زمینه اشاره به دهه فجر و انقلاب ایران، تصویر پیاده شدن روحالله خمینی از هواپیمایی است که در ۱۲ بهمن در فرودگاه مهرآباد نشست. در این تصویر، خمینی توسط مردی با لباس خلبان یا مهماندار هواپیما به آرامی از پلههای هواپیمای ایرفرانس هدایت میشود. خمینی در حالی به ایران بازمیگشت که هموطنانش او را بهعنوان یک ناجی مورد استقبال قرار دادند، پس از موجی از قیامهای مردمی که رژیم شاه محمدرضا پهلوی، که مورد حمایت غرب بود، را سرنگون کرده بود.[۴۹]
تحلیلها و نقدها
استفاده از ماکتهای مقوایی در این مراسمات، از جمله مواردی بودهاند که با جنجال یا انتقادهای رسانهای همراه بوده است.[۵۰][۵۱] برگزاری برخی مراسمات در جریان راهپیمایی ۲۲ بهمن نیز با واکنشهایی همراه بوده است. از جمله این موارد، نمایش بازیگرانی در نقش ملوانان آمریکایی بازداشت شده در خلیج فارس که با واکنش وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا همراه بود.[۵۲]
پانویس
ارجاعات
- ↑ دهخدا، «خمینی»، لغتنامه، ۷: ۹۹۷۰–۹۹۷۱.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۲.
- ↑ «مبتکر اصطلاح «دهه فجر» کیست؟»، خبرگزاری پارسینه.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۵۵–۴۵۶.
- ↑ جعفری، «ناگفتههای پرواز ۷۴۷»، خبرگزاری اصفهان زیبا.
- ↑ جعفری، «ناگفتههای پرواز ۷۴۷»، خبرگزاری اصفهان زیبا.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۵۵–۴۵۶.
- ↑ جعفری، «ناگفتههای پرواز ۷۴۷»، خبرگزاری اصفهان زیبا.
- ↑ جعفری، «ناگفتههای پرواز ۷۴۷»، خبرگزاری اصفهان زیبا.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۵۷.
- ↑ «دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۵۷.
- ↑ دهخدا، «خمینی»، لغتنامه، ۷: ۹۹۷۰–۹۹۷۱.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۵۸.
- ↑ دهخدا، «خمینی»، لغتنامه، ۷: ۹۹۷۰–۹۹۷۱.
- ↑ «دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۵۸–۴۵۹.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۵۹–۴۶۰.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۰.
- ↑ «دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۰–۴۶۱.
- ↑ دهخدا، «خمینی»، لغتنامه، ۷: ۹۹۷۰–۹۹۷۱.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۱.
- ↑ دهخدا، «خمینی»، لغتنامه، ۷: ۹۹۷۰–۹۹۷۱.
- ↑ «دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۱.
- ↑ دهخدا، «خمینی»، لغتنامه، ۷: ۹۹۷۰–۹۹۷۱.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۱.
- ↑ دهخدا، «خمینی»، لغتنامه، ۷: ۹۹۷۰–۹۹۷۱.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۱.
- ↑ «دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۱.
- ↑ «دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۱–۴۶۲.
- ↑ هیئت تحریریه، «بزرگداشت دهه فجر انقلاب اسلامی در جهان»، چشمانداز ارتباطات فرهنگی، ۴۸–۵۳.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۲.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۲.
- ↑ «دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ هیئت تحریریه، «پسیری کوتاه در نمایشگاههای دهه فجر»، هنر، ۳۳۵ و ۳۵۰.
- ↑ «دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ احمدیبینش و قوامی، «دهه فجر انقلاب اسلامی»، دانشنامه امام خمینی، ۵: ۴۶۲.
- ↑ «چراغانی و آذین بندی سطح شهر تبریز به مناسبت دهه فجر»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ Sridharan, “Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans”, International Business Times UK.
- ↑ «ایران به وقت ۲۲ بهمن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «راهپیمایی ۲۲ بهمن»، صدای آمریکا.
- ↑ Sridharan, “Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans”, International Business Times UK.
- ↑ Sridharan, “Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans”, International Business Times UK.
- ↑ «مرور تیترهای مهم انقلاب؛ از «شاه رفت» تا «امام آمد»»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ “The Iranian revolution grinds”, the guardian.
- ↑ «بزرگداشت سالگرد انقلاب ایران»، رادیو فردا.
- ↑ “Cardboard Cutout Ayatollah”, the atlantic.
- ↑ «راهپیمایی ۲۲ بهمن»، صدای آمریکا.
منابع
مکتوب
- احمدیبینش، معصومه؛ قوامی، پروینسادات (۱۴۰۰). «دهه فجر انقلاب اسلامی». دانشنامه امام خمینی. به کوشش ضیا مرتضوی. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. شابک ۹۷۸۹۶۴۲۱۳۵۷۳۹ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: checksum (کمک). - دهخدا، علیاکبر (۱۳۷۷). «خمینی». لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
- هیئت تحریریه (۱۳۶۲). «هنرهای تجسمی: سیری کوتاه در نمایشگاههای بزرگداشت ایام دهه فجر: پیام واحد هنرمندان». هنر. تهران (۳): ۳۳۴–۳۵۱ – به واسطهٔ نورمگز.
- هیئت تحریریه (۱۳۸۲). «بزرگداشت دهه فجر انقلاب اسلامی در جهان». چشمانداز ارتباطات فرهنگی. تهران: ۴۸–۵۳ – به واسطهٔ نورمگز.
آنلاین
- جعفری، امیرحسین (۱۱ بهمن ۱۳۹۹). «ناگفتههای پرواز ۷۴۷». isfahanziba.com. بایگانیشده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۲. دریافتشده در ۷ بهمن ۱۴۰۳.
- خبرگزاری ایسنا (۱۶ بهمن ۱۳۹۵). «مرور تیترهای مهم انقلاب؛ از «شاه رفت» تا «امام آمد»». isna.ir. دریافتشده در ۷ بهمن ۱۴۰۳.
- خبرگزاری ایسنا (۱۹ بهمن ۱۴۰۱). «چراغانی و آذین بندی سطح شهر تبریز به مناسبت دهه فجر». isna.ir. دریافتشده در ۷ بهمن ۱۴۰۳.
- خبرگزاری پارسینه (۱۸ بهمن ۱۳۹۳). «مبتکر اصطلاح «دهه فجر» کیست؟». parsine.com. دریافتشده در ۷ بهمن ۱۴۰۳.
- خبرگزاری صدا و سیما (۱۲ بهمن ۱۴۰۱). «دهه فجر چیست و دربارهٔ آنچه میدانید؟». iribnews.ir. دریافتشده در ۷ بهمن ۱۴۰۳.
- خبرگزاری مهر (۲۲ بهمن ۱۴۰۲). «ایران به وقت ۲۲ بهمن/ فریاد «مرگ برآمریکا» از خلیج فارس تا خزر». mehrnews.com. دریافتشده در ۷ بهمن ۱۴۰۳.
- رادیو فردا (۱۲ بهمن ۱۳۹۰). «بزرگداشت سالگرد انقلاب ایران با «ماکت مقوایی» آیت الله خمینی». radiofarda.com. دریافتشده در ۷ بهمن ۱۴۰۳.
- صدای آمریکا (۲۲ بهمن ۱۳۹۴). «راهپیمایی ۲۲ بهمن؛ مبدلپوشان در نقش ملوانان آمریکایی». voanews.com. دریافتشده در ۸ بهمن ۱۴۰۳.
- the atlantic (February 2, 2012). "The Amazing Adventures of Iran's Cardboard Cutout Ayatollah". theatlantic.com (به انگلیسی). Retrieved 26 January 2025.
- the guardian (7 Feb 2010). "The Iranian revolution grinds to a halt on the eve of its anniversary". theguardian.com (به انگلیسی). Retrieved 26 January 2025.
- Sridharan, Vasudevan (۲۰۱۶). "Iran marks Islamic revolution with 'death to US and death to Israel' slogans". ibtimes.co.uk (به انگلیسی). Retrieved 26 January 2025.