جعل حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
(مقاله جعل حدیث)
 
جز (Shahroudi صفحهٔ پیش‌نویس:جعل حدیث را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به جعل حدیث منتقل کرد)
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''جعل حدیث'''، که در اصطلاح [[علم الحدیث]] به آن «[[وضع حدیث]]» نیز گفته می‌شود، عبارت است از ساختن احادیثی جعلی و نسبت دادن آن‌ها به [[پیامبر اسلام]] و [[امامان شیعه]] این عمل، که با اهداف گوناگون مانند تحریف معارف اسلامی، ترویج اغراض سیاسی یا فرقه‌ای، یا کسب منافع شخصی و در اثر عوامل مختلف مانند [[تعصبات]] مذهبی، [[انحرافات عقیدتی]]، تقرب به حاکمان [[جور]]، [[غلوّ]] در مذهب و عقاید، و کسب مال یا مقام، دست به تحریف حقایق و جعل احادیث می‌زدند و از جمله آسیب‌های جدی در تاریخ حدیث به‌شمار می‌رود.


== پیشینه جعل حدیث ==
براساس روایت منسوب به [[علی ابن ابی طالب]] جعل حدیث در عهد پیامبر اسلام شروع شد و ایشان در این مورد هشدار دادند. علی بن ابی طالب نیز به این موضوع اشاره کرده و پیش‌بینی کردند که پس از پیامبر اسلام گسترش می‌یابد. حدیثی با مضمون هشدار پیامبر اسلام در مورد دروغ بستن به ایشان، هم در منابع [[شیعه]] و هم [[اهل سنت]] نقل شده است، به مردم هشدار داد که نسبت‌دهندگان دروغ به او بسیار شده‌اند و بدانند که جایگاهشان [[دوزخ]] خواهد بود: چناچه مطابق روایتی که در [[کتاب الکافی|اصول کافی]] نقل شده «قَدْ کثُرَتْ عَلَی الْکذَابَةُ فَمَنْ کذِبَ عَلَیّ مُتِعَمِّداً فَلْیتَبَوَّأَ مَقْعَدَه مِنَ النّارِ». اما شیعه کل حدیث را با اشاره به آغاز جعل در زمان پیامبر اسلام و اوج گسترش آن را به دوره حکومت [[معاویه بن ابوسفیان]] برمی‌گردانند<ref>نهج‌البلاغة؛ کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۶۲.</ref>


جعل [https://wiki.ahlolbait.com/%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB حدیث]، که در اصطلاح [[علم الحدیث علمی است که با آن، اقوال و افعال و تقریرهای پیغمبر(ص) و ائمه(ع) شناخته می‌شو|علم الحدیث]] به آن "[[ساختن حدیث|وضع حدیث]]" نیز گفته می‌شود، عبارت است از ساختن احادیثی جعلی و نسبت دادن آن‌ها به [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1+%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D9%85 پیامبر اکرم] (صلی الله علیه و آله) یا ائمه معصومین (علیهم السلام). این عمل، که با اهداف گوناگون مانند تحریف معارف اسلامی، ترویج اغراض سیاسی یا فرقه‌ای، یا کسب منافع شخصی و در اثر عوامل مختلف مانند [[تعصبات «تعصّب» ناروا و «وابستگی غیرمنطقی به چیزی»، یکی از صفات رذیله است که انسان را از درک حق و برتری دادن آن بر باطل، باز می دارد|تعصبات]] مذهبی، انحرافات عقیدتی، تقرب به حاکمان جور، [https://wiki.ahlolbait.com/ غلوّ] در مذهب و عقاید، و کسب مال یا مقام، دست به تحریف حقایق و جعل احادیث می‌زدند و از جمله آسیب‌های جدی در تاریخ حدیث به شمار می‌رود.
=== روش‌های جعل حدیث ===
[[جاعلان حدیث]] برای رسیدن به اهداف خود از روش‌های گوناگونی استفاده می‌کردند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
# ایجاد حدیث جدید (إنشاء الحدیث): در این روش، جاعل حدیث با تکیه بر دانش زبانی و ادبی خود، متنی را به عنوان حدیث می‌سازد و آن را به پیامبر اسلام یا امامان شیعه نسبت می‌دهد. این احادیث معمولاً با مضامین جذاب و پرطرفدار یا با اهداف خاص سیاسی و اجتماعی ساخته می‌شدند.
# تغییر در حدیث موجود (تغییر متن الحدیث): در این روش، جاعل حدیث با دستکاری در متن یک حدیث صحیح، آن را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که با اهداف و نیات او سازگار باشد. این تغییر می‌تواند شامل افزودن، کاستن یا جایگزینی کلمات و عبارات باشد.
# تغییر در [[سند حدیث]] (تغییر الإسناد): در این روش، جاعل حدیث با تغییر در [[زنجیره راویان]] یک حدیث، آن را به فرد یا گروهی نسبت می‌دهد که مورد اعتماد او هستند یا از نظر سیاسی و اجتماعی دارای نفوذ هستند<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=علل جعل حدیث|عنوان کتاب=درسنامه وضع حدیث|سال=1384|نام خانوادگی=رفیعی|صفحه‌ها=162-166}}</ref>


=== پیشینه جعل حدیث ===
== اقسام جاعلان حدیث ==
براساس روایت منسوب به [https://wiki.ahlolbait.com/ علی ابن ابی طالب] جعل حدیث در عهد پیامبر (ص) شروع شد و ایشان در این مورد هشدار دادند. امام علی (ع) نیز به این موضوع اشاره کرده و پیش‌بینی کردند که پس از پیامبر (ص) گسترش می‌یابد. حدیثی با مضمون هشدار پیامبر (ص) در مورد دروغ بستن به ایشان، هم در منابع شیعه و هم اهل سنت نقل شده است، به مردم هشدار داد که نسبت‌دهندگان دروغ به او بسیار شده‌اند و بدانند که جایگاهشان دوزخ خواهد بود: «قَدْ کثُرَتْ عَلَی الْکذَابَةُ فَمَنْ کذِبَ عَلَیّ مُتِعَمِّداً فَلْیتَبَوَّأَ مَقْعَدَه مِنَ النّارِ».اما شیعه کل حدیث را با اشاره به آغاز جعل در زمان پیامبر (ص) و اوج گسترش آن را به دوره حکومت معاویه بن ابوسفیان برمی گردانند<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان="وضع و جعل"، دانشنامه جهان اسلام، شماره ۵۸۷۷|عنوان کتاب=اصول کافی نهج البلاغه|نام خانوادگی=کلینی|جلد=۱|صفحه=۶۲|پیوند بایگانی=}}</ref>.
از [[عبدالرحمان بن جوزی]] در کتاب الموضوعات چنین نقل شده است:<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اقسام جاعلان حدیث|عنوان کتاب=الموضوعات|نام=عبدالرحمن|نام خانوادگی=ابن جوزی|جلد=1|صفحه=۴۶–۳۵}}</ref>
# دسته اول: کسانی که به اشتباه حدیثی را نقل می‌کردند و پس از آگاهی از اشتباه خود، از تصحیح آن خودداری می‌کردند. این افراد از ترس رسوایی و نسبت داده شدن خطا به آن‌ها، بر اشتباه خود پافشاری می‌کردند.
# دسته دوم: کسانی که از راویان دروغ‌پرداز و ضعیف روایت نقل می‌کردند، در حالی که از این ویژگی آن‌ها آگاه بودند. این افراد با [[تدلیس]] در نام راویان، سعی در پنهان کردن ضعف روایت داشتند و گناه جعل حدیث متوجه آن‌ها بود.
# دسته سوم: گروهی که آگاهانه و از روی اراده به جعل حدیث می‌پرداختند. این دسته شامل افراد مختلفی بود:
* [[زنادقه]]: کسانی که به منظور ایجاد فساد در شریعت، القای شبهه در قلوب مؤمنین و بازیچه قرار دادن دین به جعل حدیث دست می‌زدند. نمونه‌ای از این افراد را بلاذری در کتاب انساب الاشراف نقل کرده است که [[ابن ابی‌العوجاء]] به تنهایی چهار هزار حدیث جعل کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جاعلان حدیث|عنوان کتاب=انساب الاشراف|سال=1398|نام خانوادگی=بلاذری|جلد=4|صفحه=96}}</ref>
* گروه‌های متعصب جاهلی: کسانی که در راستای یاری مذهب و مرام خویش به جعل حدیث می‌پرداختند و این کار را جایز می‌شمردند.
* [[تصوف|صوفیان]] زاهدمآب: کسانی که احادیثی در نوید و بیم خلق می‌ساختند تا به پندار خویش مردم را بر انجام نیکوکاری و وانهادن بدکاری برانگیزند. این افراد با این عمل، شریعت را ناقص می‌دانستند و سعی در تکمیل آن داشتند.


==== '''روش‌های جعل حدیث''' ====
کسانی که جعل سند برای هر کلام نیکو را جایز می‌شمردند: این افراد با این توجیه، به جعل حدیث می‌پرداختند.<ref>وضع و جعل، دانشنامه جهان اسلام، شماره 5877</ref>
جاعلان حدیث برای رسیدن به اهداف خود از روش‌های گوناگونی استفاده می‌کردند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:


# '''ایجاد حدیث جدید (إنشاء الحدیث)[https://wiki.ahlolbait.com/ h]:''' در این روش، جاعل حدیث با تکیه بر دانش زبانی و ادبی خود، متنی را به عنوان حدیث می‌سازد و آن را به پیامبر (ص) یا امامان (ع) نسبت می‌دهد. این احادیث معمولاً با مضامین جذاب و پرطرفدار یا با اهداف خاص سیاسی و اجتماعی ساخته می‌شدند.
== منابع ==
# '''تغییر در حدیث موجود (تغییر متن الحدیث):''' در این روش، جاعل حدیث با دستکاری در متن یک حدیث صحیح، آن را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که با اهداف و نیات او سازگار باشد. این تغییر می‌تواند شامل افزودن، کاستن یا جایگزینی کلمات و عبارات باشد.
{{پانویس}}
# '''تغییر در سند حدیث (تغییر الإسناد):''' در این روش، جاعل حدیث با تغییر در زنجیره راویان یک حدیث، آن را به فرد یا گروهی نسبت می‌دهد که مورد اعتماد او هستند یا از نظر سیاسی و اجتماعی دارای نفوذ هستند<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جعل حدیث ویکی شیعه|عنوان کتاب=درسنامه وضع حدیث|سال=۱۳۸۴|نام=ناصر|نام خانوادگی=رفیعی محمدی|ناشر=مرکز جهان علوم اسلامی|صفحه=۱۶۲-۱۶۳}}</ref>
[[رده:جعل]]
 
[[رده:حدیث]]
== '''اقسام جاعلان حدیث:''' ==
'''اقسام جاعلان حدیث به نقل از [https://wiki.ahlolbait.com/ عبدالرحمان بن جوزی]'''
 
# '''دسته اول:''' کسانی که به اشتباه حدیثی را نقل می‌کردند و پس از آگاهی از اشتباه خود، از تصحیح آن خودداری می‌کردند. این افراد از ترس رسوایی و نسبت داده شدن خطا به آن‌ها، بر اشتباه خود پافشاری می‌کردند.
# '''دسته دوم:''' کسانی که از راویان دروغ‌پرداز و ضعیف روایت نقل می‌کردند، در حالی که از این ویژگی آن‌ها آگاه بودند. این افراد با تدلیس در نام راویان، سعی در پنهان کردن ضعف روایت داشتند و گناه جعل حدیث متوجه آن‌ها بود.
# '''دسته سوم:''' گروهی که آگاهانه و از روی اراده به جعل حدیث می‌پرداختند. این دسته شامل افراد مختلفی بود:
 
* '''[https://fa.wikishia.net/w/index.php?title+%D8%B2%D9%86%D8%A7%D8%AF%D9%82%D9%87 زنادقه]:''' کسانی که به منظور ایجاد فساد در شریعت، القای شبهه در قلوب مؤمنین و بازیچه قرار دادن دین به جعل حدیث دست می‌زدند. [https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%A7%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%88%D8%AC%D8%A7%D8%A1 ابن ابی‌العوجاء] نمونه‌ای از این افراد است که به تنهایی چهار هزار حدیث جعل کرده است.
* '''گروه‌های متعصب جاهلی:''' کسانی که در راستای یاری مذهب و مرام خویش به جعل حدیث می‌پرداختند و این کار را جایز می‌شمردند.
* '''صوفیان زاهدمآب:''' کسانی که احادیثی در نوید و بیم خلق می‌ساختند تا به پندار خویش مردم را بر انجام نیکوکاری و وانهادن بدکاری برانگیزند. این افراد با این عمل، شریعت را ناقص می‌دانستند و سعی در تکمیل آن داشتند.
 
'''کسانی که جعل سند برای هر کلام نیکو را جایز می‌شمردند:''' این افراد با این توجیه، به جعل حدیث می‌پرداختند. <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان="وضع و جعل"، دانشنامه جهان اسلام، شماره ۵۸۷۷|عنوان کتاب=الموضوعات|نام=عبدالرحمان|نام خانوادگی=ابن جوزی|جلد=۱|صفحه=۳۵-۴۶}}</ref>
 
== '''منابع''' ==
<references />

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ اوت ۲۰۲۵، ساعت ۰۷:۵۶

جعل حدیث، که در اصطلاح علم الحدیث به آن «وضع حدیث» نیز گفته می‌شود، عبارت است از ساختن احادیثی جعلی و نسبت دادن آن‌ها به پیامبر اسلام و امامان شیعه این عمل، که با اهداف گوناگون مانند تحریف معارف اسلامی، ترویج اغراض سیاسی یا فرقه‌ای، یا کسب منافع شخصی و در اثر عوامل مختلف مانند تعصبات مذهبی، انحرافات عقیدتی، تقرب به حاکمان جور، غلوّ در مذهب و عقاید، و کسب مال یا مقام، دست به تحریف حقایق و جعل احادیث می‌زدند و از جمله آسیب‌های جدی در تاریخ حدیث به‌شمار می‌رود.

پیشینه جعل حدیث

براساس روایت منسوب به علی ابن ابی طالب جعل حدیث در عهد پیامبر اسلام شروع شد و ایشان در این مورد هشدار دادند. علی بن ابی طالب نیز به این موضوع اشاره کرده و پیش‌بینی کردند که پس از پیامبر اسلام گسترش می‌یابد. حدیثی با مضمون هشدار پیامبر اسلام در مورد دروغ بستن به ایشان، هم در منابع شیعه و هم اهل سنت نقل شده است، به مردم هشدار داد که نسبت‌دهندگان دروغ به او بسیار شده‌اند و بدانند که جایگاهشان دوزخ خواهد بود: چناچه مطابق روایتی که در اصول کافی نقل شده «قَدْ کثُرَتْ عَلَی الْکذَابَةُ فَمَنْ کذِبَ عَلَیّ مُتِعَمِّداً فَلْیتَبَوَّأَ مَقْعَدَه مِنَ النّارِ». اما شیعه کل حدیث را با اشاره به آغاز جعل در زمان پیامبر اسلام و اوج گسترش آن را به دوره حکومت معاویه بن ابوسفیان برمی‌گردانند[۱]

روش‌های جعل حدیث

جاعلان حدیث برای رسیدن به اهداف خود از روش‌های گوناگونی استفاده می‌کردند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

  1. ایجاد حدیث جدید (إنشاء الحدیث): در این روش، جاعل حدیث با تکیه بر دانش زبانی و ادبی خود، متنی را به عنوان حدیث می‌سازد و آن را به پیامبر اسلام یا امامان شیعه نسبت می‌دهد. این احادیث معمولاً با مضامین جذاب و پرطرفدار یا با اهداف خاص سیاسی و اجتماعی ساخته می‌شدند.
  2. تغییر در حدیث موجود (تغییر متن الحدیث): در این روش، جاعل حدیث با دستکاری در متن یک حدیث صحیح، آن را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که با اهداف و نیات او سازگار باشد. این تغییر می‌تواند شامل افزودن، کاستن یا جایگزینی کلمات و عبارات باشد.
  3. تغییر در سند حدیث (تغییر الإسناد): در این روش، جاعل حدیث با تغییر در زنجیره راویان یک حدیث، آن را به فرد یا گروهی نسبت می‌دهد که مورد اعتماد او هستند یا از نظر سیاسی و اجتماعی دارای نفوذ هستند[۲]

اقسام جاعلان حدیث

از عبدالرحمان بن جوزی در کتاب الموضوعات چنین نقل شده است:[۳]

  1. دسته اول: کسانی که به اشتباه حدیثی را نقل می‌کردند و پس از آگاهی از اشتباه خود، از تصحیح آن خودداری می‌کردند. این افراد از ترس رسوایی و نسبت داده شدن خطا به آن‌ها، بر اشتباه خود پافشاری می‌کردند.
  2. دسته دوم: کسانی که از راویان دروغ‌پرداز و ضعیف روایت نقل می‌کردند، در حالی که از این ویژگی آن‌ها آگاه بودند. این افراد با تدلیس در نام راویان، سعی در پنهان کردن ضعف روایت داشتند و گناه جعل حدیث متوجه آن‌ها بود.
  3. دسته سوم: گروهی که آگاهانه و از روی اراده به جعل حدیث می‌پرداختند. این دسته شامل افراد مختلفی بود:
  • زنادقه: کسانی که به منظور ایجاد فساد در شریعت، القای شبهه در قلوب مؤمنین و بازیچه قرار دادن دین به جعل حدیث دست می‌زدند. نمونه‌ای از این افراد را بلاذری در کتاب انساب الاشراف نقل کرده است که ابن ابی‌العوجاء به تنهایی چهار هزار حدیث جعل کرده است.[۴]
  • گروه‌های متعصب جاهلی: کسانی که در راستای یاری مذهب و مرام خویش به جعل حدیث می‌پرداختند و این کار را جایز می‌شمردند.
  • صوفیان زاهدمآب: کسانی که احادیثی در نوید و بیم خلق می‌ساختند تا به پندار خویش مردم را بر انجام نیکوکاری و وانهادن بدکاری برانگیزند. این افراد با این عمل، شریعت را ناقص می‌دانستند و سعی در تکمیل آن داشتند.

کسانی که جعل سند برای هر کلام نیکو را جایز می‌شمردند: این افراد با این توجیه، به جعل حدیث می‌پرداختند.[۵]

منابع

  1. ↑ نهج‌البلاغة؛ کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۶۲.
  2. ↑ رفیعی (۱۳۸۴). علل جعل حدیث. صص. ۱۶۲–۱۶۶.
  3. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن. اقسام جاعلان حدیث. ج. ۱. ص. ۴۶–۳۵.
  4. ↑ بلاذری (۱۳۹۸). جاعلان حدیث. ج. ۴. ص. ۹۶.
  5. ↑ وضع و جعل، دانشنامه جهان اسلام، شماره 5877
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=جعل_حدیث&oldid=146612»